Oplosmiddelen in verf, daar weten we al een jaar of dertig heel veel van. Ze dragen bij aan de afbraak van de ozon-laag en ze kunnen vergiftigend werken op je zenuwstelsel. Een reeks maatregelen heeft ervoor gezorgd dat de hoeveelheid oplosmiddel in verf is verlaagd en dat we binnen alleen met water als oplosmiddel mogen schilderen. Je hebt nòg schilders die daar over klagen.
Stofjes in verf… nadat lood, zink en nog een paar supergevaarlijke stoffen verboden werden en dus uit de verf gehaald zijn is de industrie in een langlopend project terecht gekomen, – trefwoord REACH– waarin tal van stofjes bekeken worden en, soms na hard lobbywerk, zoals nu gaande is rond titaandioxine. Het aangekaarte probleem is steeds dat bij het verbieden van zo’n stofje de verf niet meer gemaakt kan worden.
Produceren van verf, fabrikanten veel aan om dat zo duurzaam mogelijk te doen. Minder waterverbruik, energieverbruik, zuiveren van uitstoot, beheersen van de afvalstromen, alles gereguleerd en gecertificeerd.
De grondstoffen van verf, ook daar is al lang veel over te doen. Minder fossiele grondstoffen (vooral olie). Meer biobased, hernieuwbare grondstoffen. Bijna alle fabrikanten zijn er mee bezig en hun toeleveranciers ook.
Maar dan nu: de gamechanger: verf zelf. In het rapport Plastic Paints, the environment, wordt ingegaan op de verf zelf. Die bestaat immers, hoe schoon geproduceerd ook, hoe fossielvrij ook en hoezeer ook ontdaan van zware metalen en ander gifitg spul, uit polymeren. En polymeren zijn plastics. En plastics vergaan nauwelijks. Als ze in het milieu terecht komen worden het op den duur microplastics en daarna nanoplastics. En blijven aanwezig in het water en de grond. En hopen zich op in dieren, planten, voedsel tenslotte. We zijn de aarde aan het plastificeren, zou je kunnen zeggen. Met microplastics houdt de wereld zich nog maar sinds 2017 gericht bezig. Met de nodige mitsen en maren beweren de onderzoekers van het rapport nu dat verf de grootste bijdrage levert aan de groei van deze microplastics.
Wat gaat er gebeuren? Er gaan veel mensen wegwerpende dingen zeggen over dit rapport en over de onderzoeksgroep, die Environmental Action, heet: zie je wel: activisten! Maar als activisten, zeker sinds de Urgendazaak iets laten zien is dat ze vervelend vaak gelijk hebben en de laatste tijd ook steeds vaker gelijk krijgen. Dit rapport zit goed in elkaar, er hebben wetenschappers aan geschreven en aan meegelezen. Dit gaat niet zomaar weg. En er zijn al veel meer onderzoeken naar de relatie tussen verf en milieuvervuiling. Het bewijs gaat zich dus opstapelen en opstapelen, zeg maar: zoals de nanopartikels zich opstapelen in de ingewanden van een zeehond. En dat zal gaan leiden tot consequenties.
Wat voor consequenties? Niemand gaat verf verbieden. Daar is het te belangrijk voor doordrenkt het te zeer de hele menselijke samenleving. Wel zullen op alle niveau’s scherpere keuzes gemaakt worden. Móet er wel geschilderd worden? Er bestaan kozijnen, gevelbekledingen, verduurzamingsmethodes die niet per se een likje verf nodig hebben.
En de schilderpraktijk? Als er dan toch geschilderd wordt: we zullen naar nu nog ongekend strengere regels gaan. Niet meteen, maar dat gaat er van komen. Ik had vorig jaar keurige schilders aan mijn gevel staan. Ruimden alles steeds goed op. En toch vind ik nog steeds schilfers van het schuren tussen mijn tuinplantjes. Er zullen afschemingsprotocollen komen, afzuiginstallaties, een verantwoordingssysteem over welke en hoeveel verf waar verwijderd is en hoe die verf vervolgens is afgevoerd. En er komt een systeem waarbij de schilder veel bewuster met zijn afval om zal moeten gaan. Kwasten, rollers, emmers, verzetblikjes, afdekpapier, tape, doekjes, àlles wat maar met verf in aanraking komt zal verzameld moeten worden en onder strenge voorwaarden worden afgevoerd. We gieten, mag ik hopen, al lang geen restjes latex meer in de gootsteen. Nu moeten we toe naar dat alles waar verf aan zit zal moeten worden verbrand.
En geschilderde oppervlakken? Daar liggen de echte technische vragen. Kunnen we oppervlakken ook beschermen met een niet-polymeer? Kunnen we een verwijderbare verf ontwikkelen? Kunnen we verf ontwikkelen die nooit verweert, nooit schilfert, nooit polymeren afgeeft aan zijn omgeving? Een proces ontwikkelen waarbij bij sloop verf van de bouwdelen gescheiden kan worden? Kunnen we een oplossing vinden om alle micro- en nanoplastics die al in het milieu zitten te verwijderen?
Ben ik te pessimistisch? Nee. Het zal niet allemaal morgen ingevoerd zijn. En dat is dus ook juist geen goed nieuws.
uit de greep van de chemie Ecotec Naturalpaints