Carréboerderij Kerkrade is complexe klus

Uiteindelijk is de restauratie tot een goed einde gebracht door het onderlinge vertrouwen van betrokken partijen en is er een evenwicht gerealiseerd tussen de historische waarde en het hedendaags comfort. ‘Er is ingezet op duurzaamheid’, benadrukt coördinator projecten en gebouwenbeheer Christian Christoffel. De gerenoveerde boerderijcomplex zou nu weleens het meest duurzame gebouw van Limburg kunnen zijn.

Nieuw Ehrenstein is in 1753 als een boerderij, een zogenaamde ‘pachthoeve’ gebouwd, eigendom van Kasteel Ehrenstein, dat in de buurt stond. In 1839 werd de boerderij gekocht en grondig verbouwd. Het woonhuis werd gesloopt en vervangen voor een landhuis. In 1921 werd het complex verkocht en weer tot boerderij bestempeld, waarbij de villa werd verbouwd tot twee woningen voor boerengezinnen. Een derde gezin verbouwt een stal tot woonhuis. Door mijnverzakkingen en leegstand verpauperde het complex sterk, tot Het Limburgs Landschap in 2015 met de restauratie begon. Het is nu in zijn geheel te huur als vakantiewoning voor 22 personen. Daarnaast is er een brasserie in het pand gevestigd.

Stapsgewijs

Met respect voor de cultuurhistorische waarde is de restauratie stapsgewijs aangepakt, onder meer met een bouwhistorisch onderzoek door Don Rackham van Res Nova. Het interieuronderzoek (kleurhistorisch onderzoek en onderzoek naar het papierbehang) is uitgevoerd door binnenhuisarchitect Rosan Scherens van History by Design. ‘We hebben geprobeerd om de originele status van het gebouw te begrijpen, terwijl het natuurlijk voor de hand ligt dat er in de loop der jaren wel het een en ander veranderd is. En voor de aankleding van het nieuwe interieur moesten we een balans zien te vinden tussen de monumentale waarde en de nieuwe functie van het gebouw, een comfortabel gastenverblijf.’

Zorgvuldig onderzoek van vloeren, wanden en plafonds bracht veel aan het licht, zoals de voorkeur voor specifieke verfkleuren, papierbehangsels, decoratieve elementen en materialen in een bepaalde periode. Dat werd de basis voor de herinrichting.

Om inzicht te krijgen in de verfhistorie is als onderdeel van het kleurhistorisch onderzoek stratigrafisch onderzoek verricht. Er zijn “kleurtrappen” gemaakt, waarbij de aanwezige verflagen één voor één nauwkeurig zijn blootgelegd met een scalpel. Op sommige plekken in het gebouw zijn deze kleurtrappen in het zicht gelaten. Ook zijn verfmonsters genomen die onder een microscoop zijn geanalyseerd. Scherens: ‘Dat is een belangrijk aspect van ieder kleurenonderzoek.’

Verdiepend onderzoek

Veel oude verflagen zijn bewaard gebleven, ook oude decoratieschilderingen. ‘Dat is aanleiding geweest voor extra verdiepend onderzoek. We ontdekten 19e-eeuwse decoratietechnieken, geschilderde hout- en marmerimitaties, zowel op de deuren als wanden van de centrale hal.’ Verder bleek er in de loop der tijd heel veel papierbehang te zijn toegepast, op sommige plaatsen tot wel acht lagen over elkaar heen. ‘Uiteindelijk heeft dat ertoe geleid dat we in overleg met opdrachtgever bij de restauratie van dit huis de nadruk hebben gelegd op de tweede helft van de 19e eeuw, de glorietijd van Nieuw Ehrenstein.’

Onderscheidend voor de kleurstelling is de kleur blauw in de eetkamer, dat gecombineerd is met uitbundig behang met bloeiende bomen in de Chinoiserie stijl. In de keuken is het kleuraccent donkergrijs, met name het 18e -eeuwse spelderplafond. Scherens werkte bij de restauratie nauw samen met Masco Schilders uit Maastricht, die het werk mocht uitvoeren. ‘We hebben met hen in overleg de kleuren, het verfsysteem, de glansgraad en ook de schildertechniek bepaald. We moesten kiezen of we de deuren met de kwast of met de roller gingen schilderen. Uit het kleurhistorisch onderzoek bleek dat kwaststreken destijds ook zichtbaar waren. Dus is voor kwastapplicatie gekozen en juist op zo’n manier dat de strepen zichtbaar waren.’

Masco Schilders werkt regelmatig voor het Limburgs Landschap. Ook bij andere restauratieklussen wordt op dit schildersbedrijf een beroep gedaan vanwege het specialisme dat in huis is. Om die reden is het bedrijf een gewild stagebedrijf voor opleidingen, zoals die van het Nimeto in Utrecht. De vaktechnische hoogstandjes, alle uitgevoerd binnen stages van een half jaar, omvatten behalve het schilderwerk binnen en buiten ook de bijzondere plafonds, de behandeling van de vloeren en het verguldwerk aan het wapenschild op de gevel boven de entree.

Platte kwasten

Het schilderen binnen ging met langharige platte varkenshaarkwasten. Daarbij zochten de schilders nauwkeurig naar de juiste laagdikte. Dit voor een mooie afwerking waar toch kwaststrepen in zichtbaar bleven. Meesterschilder Pascal Houben: ‘Gezien de ouderdom en verwering hebben wij twee lagen watergedragen lijnolie-standverf aangebracht en vervolgens afgewerkt met twee lagen watergedragen hoogglans lijnolielak.’

Houben: ‘Het was een flinke uitdaging. Een van de eisen was namelijk dat alle oude historische verflagen zo goed mogelijk geconserveerd moesten worden. Waar dat mogelijk was, is dit gedaan door te schuren in schuurladders met verschillende korrelgroftes zonder door de historische verflagen heen te schuren.’ Hij legt uit dat gewerkt is volgens de richtlijn URL 4009 (richtlijn van de Stichting ERM) historisch schilderwerk.

‘Het buitenschilderwerk is uitgevoerd met watergedragen lijnolie standverf van RIGO. Dat combineert uitstekende technische eigenschappen en kwaliteit met een hoge duurzaamheid. We hebben dit verfsysteem voor alle oude en nieuwe gevelkozijnen gebruikt, zowel binnen als buiten. Voor de afwerking van de wanden en plafonds binnen is gebruikt gemaakt van de producten van Farrow & Ball. De estate emulsion (krijtverf) zorgt voor een kalkmatte afwerking met een glanspercentage van slechts 2 procent.’ Deze muurverf werd aangebracht met een polyester roller met medium vacht voor een nagenoeg onzichtbaar rolpatroon.

Isolerend monumentenglas

Projectcoördinator Christian Christoffel vertelt over de duurzame toepassingen in het boerderijcomplex. Zo is de centrale verwarming een combinatie van vloer-plafondverwarming en verwarming met lage temperatuur radiatoren. ‘We hebben Gutex ecologische isolatie van geperste houtvezels aangebracht en Aerogel-isolatie toegepast waar weinig ruimte was. Verder is overal isolerend monumentenglas geplaatst.’ De warmte terugwin- en waterkoelinginstallaties zijn gecombineerd met de installatiebehoeften van de brasserie die onderdeel is van de carréboerderij. Bijzonder zijn verder de warmte-collectoren op het dak. Tussen de dakpannen en het beschot zijn twee systemen toegepast: R&R-systems en Qroof.