De inflatie tikt een nooit verwachte 17 procent aan en de klant houdt de hand op de knip. En dan die energieprijzen. Gaan ze stijgen? Of toch weer dalen? Komt er een prijsplafond? Of toch maar niet? Laait de onzekerheid rond het virus weer op? Het regent economische en ecologische onzekerheden. Ondertussen moeten er verstandige keuzes worden gemaakt.
Kleinbedrijf Index
Lex van Teeffelen, lector Financieel Economische Innovatie aan Hogeschool Utrecht, doet onderzoek naar financiële factoren die kleine ondernemers en zzp’ers parten spelen. Zijn driemaandelijks verschijnende Kleinbedrijf Index (KBI) kan voor deze doelgroepen een barometer zijn om hun koers te bepalen. Onderzocht worden ontwikkelingen rond financieringsbehoefte, groei en bedrijfsresultaten. Medio oktober verscheen de nieuwste index en… die stemt tot nadenken. Er is zwaar weer op komst.
Van de 10.000 benaderde ondernemers vulden er 1.077 de vragenlijst in (tussen 19 juli en 27 september 2022). Zo’n 95 procent van de respondenten heeft minder dan 10 medewerkers. De sectoren zakelijke dienstverlening (18 procent), detailhandel (18 procent), techniek (11 procent), zorg (8 procent) en horeca (8 procent) zijn het best vertegenwoordigd.
Hoogleraar Lex van Teeffelen: “Er is in Nederland genoeg geld, maar er moet veel meer bij het kleinbedrijf terechtkomen.“
Opmerkelijk is het hoge opleidingsniveau: 45 procent heeft een mbo-opleiding gehad en 46 procent studeerde op hbo- of universitair niveau. Dit is overigens geen garantie voor een goed inkomen. Slechts 43 procent van de ondernemers verdient meer dan het minimumloon en 33 procent zit zelfs onder het bijstandsniveau. Van Teeffelen vindt het zorgwekkend.
Welke conclusies kunnen we trekken uit de recente KBI?
“De nettomarges nemen toe, het ondernemersloon stijgt en de stress onder ondernemers daalt naar een gemiddeld niveau. Reden voor optimisme, zou je zeggen. Maar de hoge prijzen, met name voor energie, gooien roet in het eten. Het aantal technische faillissementen is met 28 procent hoog.”
Wat zijn de financiële verwachtingen voor de komende drie maanden?
“Kijk daarvoor naar het ondernemersvertrouwen, de verwachting van ondernemers dat ze het komende kwartaal betere resultaten boeken. In augustus, september en oktober is dat vertrouwen elke maand met 7 punten gedaald, van +16 in augustus naar +9 in september en +2 in oktober. Het is nu eind oktober. Onze verwachting is dat de maand november dik in de min gaat. Ondernemers verwachten minder omzet. Dat zien we over de hele linie, zonder grote verschillen tussen de sectoren. Er wordt rekening gehouden met vraaguitval: de consument gaat beknibbelen omdat hoge inflatie en dure energie de kooplust bederven. Spullen worden niet of later verkocht. Het FD meldde onlangs dat de distributiecentra overvol zijn met bezettingsgraden boven de 95 procent.”
Wat zijn verdere bedreigingen?
“Hoge energiekosten, verstoorde aanvoerketens, gebrek aan geschoold personeel en gebrek aan kapitaal zijn de belangrijkste. In alle sectoren zien we een grote kapitaalbehoefte. Maar liefst 42 procent heeft overbruggingskrediet nodig, vooral groeiende bedrijven en bedrijven met teveel voorraden. De technische branches hikken vooral aan tegen gebrek aan geschoold personeel en verstoorde aanvoerketens.”
Verstrekken onze banken dan niet genoeg leningen?
“We zien dat grote banken zich steeds meer terugtrekken uit financiering van het mkb. Vooral kortlopende leningen zijn steeds moeilijker te krijgen. Daar zitten meer kosten aan voor banken dus dat doen ze steeds minder. Een slechte zaak voor het kleinbedrijf. Banken doen alsof ze er zijn voor kleine ondernemers, maar alle signalen die wij opvangen, zeggen het tegenovergestelde.”
Wat is je oplossing voor het tekort aan personeel?
“Personeel hoeft niet altijd volwaardig te zijn. Je kunt ook mensen aannemen om de apparatuur uit de doos te halen en het dak op te sjouwen, zodat de geschoolde medewerker de handen vrij heeft voor geschoold werk. Dat noemen we ‘functionele inzetbaarheid’: de betreffende medewerker kan genoeg om inzetbaar te zijn op onderdelen. Mijn advies? Neem eens contact op met zo’n loonbedrijf in een agrarische regio. Misschien hebben zij arbeidsmigranten die toevallig even met de handen over elkaar zitten.”
Wat is je financiële advies aan kleine ondernemers?
“Ik zou met voorschotten gaan werken zodat de onderneming minder liquide middelen nodig heeft. Laat de klant vooraf een deel van de inkoop betalen. Zeker als je vraaguitval hebt, kunnen betaalregelingen en overbruggingskredieten de orderportefeuille op niveau houden.”
Wat is je boodschap aan politiek Den Haag?
“Stop met al die ondoorzichtige subsidies. De miljarden komen vooral bij grote bedrijven terecht. Kleine ondernemers weten de subsidiepotjes helemaal niet te vinden. Er moet een makkelijk toegankelijk fonds komen om kleine ondernemers deze winter door te helpen, met beloningen voor investeringen in duurzaamheid en energiebesparing. Er is in Nederland genoeg geld, maar er moet veel meer bij het kleinbedrijf terechtkomen.”
Zie ook www.hu.nl
Continuïteitsindex
Van de 1.077 kleine ondernemers die de Kleinbedrijf Index invulden, heeft een groot deel onvoldoende middelen om het bedrijf voort te zetten. Oorzaken? Dit is de top-5.
- (Energie)prijsverhogingen kunnen niet worden doorberekend: 59 procent
- Vertragingen en problemen in aanvoer, distributie- of afzetketens: 57 procent
- Tekorten aan geschoold personeel: 36 procent
- Hoger ziekteverzuim gerelateerd aan corona: 30 procent
- Embargo’s, sancties of handelsconflicten: 27 procent
Van Teeffelen: “Politiek Den Haag moet stoppen met al die ondoorzichtige subsidies. De miljarden komen vooral bij grote bedrijven terecht. Kleine ondernemers weten de subsidiepotjes helemaal niet te vinden.”|
Aanbevelingen Kleinbedrijf Index
- Een derde van de ondernemers blijft kwakkelen, zelfs bij economisch herstel. Start voor hen een opheffingsfonds (zoals in de VS). Dat voorkomt ongewenste schokken in ketens van leveranciers en afnemers. De ondernemers kunnen via een langlopende lening hun schulden aflossen en stoppen zonder faillissement en met betaling van ontslagvergoedingen.
- Er zijn genoeg (goed) betaalde banen voorhanden. Intensiveer daarom gesprekken over de levensvatbaarheid van bedrijven. Gemeentes zullen bestaande inkomenssteun (BBZ) en begeleiding/omscholing naar de arbeidsmarkt ter sprake moeten brengen.
- Banken bouwen hun korte-termijnkredieten verder af en er is grote behoefte aan extra kapitaal bij ondernemers in vrijwel alle sectoren. Herstellende bedrijven moeten noodgedwongen naar marktpartijen overstappen, waarvan een deel woekerrentes rekent voor krediet. Zorg voor een overzichtelijk financieringslandschap en nieuwe wetgeving om eenduidige standaarden voor provisie, kosten en rentes af te dwingen.
- Geef ondernemers van levensvatbare bedrijven bij investeringen de mogelijkheid om een aflossingspauze in te lassen bij het afbetalen van hun zakelijke leningen. Daarmee komt meer geld vrij voor benodigde investeringen en het verbetert de continuïteit.
Auteur: Ton Verheyen