Verschillende opleidingen erfgoed- en restauratieschilderen op een rijtje
Auteur: Gerard Scholten
De sector erfgoed- en restauratieschilderen kent diverse opleidingen in de beroepsopleidende leerweg (BOL), de beroepsbegeleidende leerweg (BBL) en private specialistenopleidingen. Het zijn allemaal mbo-studies op niveau 4. Dit onderwijs wordt ook wel middenkaderopleiding genoemd. Nadat iemand deze studie heeft gevolgd, is hij/zij in staat om zonder begeleiding specialistisch werk uit te voeren.
Voor een BOL-dagopleiding is er de mogelijkheid om aan de vakscholen Nimeto, Sint Lucas en Cibap de opleiding specialist ‘Decoratie en Restauratie’ te volgen. Daarnaast is er nog één opleiding die specialist ‘Decoratie en Restauratie’ aanbiedt in de vorm van een BBL-opleiding (werkend leren). Dat is MBO Amersfoort. Sinds kort is er voor onderhoudsschilders van monumenten (zij-instromers en vaklieden), een specialistenopleiding ‘Erfgoed Schilderen’ georganiseerd door het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen (NCE). Wat de opleidingen inhouden wordt hierna uitgelegd.
BOL-opleiding
Verreweg de meeste studenten in de sector erfgoed- en restauratieschilderen volgen de opleiding specialist ‘Decoratie en Restauratie’ via de beroepsopleidende leerweg (BOL). De vakscholen Nimeto Utrecht, Sint Lucas Boxtel en Cibap Zwolle bieden deze studie in dagopleiding aan. Het huidige onderwijs is gebaseerd op het kwalificatiedossier ‘Decoratie- en restauratieschilder’. De kennis, vaardigheden, houding en wettelijke beroepsvereisten in dit kwalificatiedossier vormen de inhoudelijke eisen voor het onderwijs- en examenprogramma. In het kwalificatiedossier is sprake van basisdelen, profieldelen en keuzedelen. Het basisdeel bevat het gemeenschappelijke deel van de kwalificaties binnen een kwalificatiedossier bijvoorbeeld Nederlands, wiskunde. Het profieldeel heeft als inhoud het beroep-specifieke deel bijvoorbeeld vakkennis, vaardigheden. Het keuzedeel is voor verbreding of verdieping.
Met keuzedelen kan sneller worden ingespeeld op actuele ontwikkelingen en innovaties in de sector erfgoed- en restauratieschilderen. Daarnaast loopt de student tijdens de opleiding een aantal perioden stage in de praktijk. Wil een afgestudeerde na de studie goed kunnen functioneren in een kaderfunctie binnen een bedrijf, dan is het belangrijk om praktische ervaring op te doen als uitvoerende medewerker bij een restauratieschildersbedrijf om zo de specialismen van het vakgebied goed onder de knie te krijgen. Anderen vervolgen de studie aan het TNA Technicum in Antwerpen of de privéschool Van Der Kelen-Logelain in Brussel. Beide opleidingen verdiepen zich in oude schildertechnieken.
Excellentieprogramma
Nimeto en Cibap hebben sinds een aantal jaren een excellentieprogramma ‘Restauratieschilderen’. Getalenteerde studenten die de opleiding specialist ‘Restaurator en Decorateur’ volgen, kunnen zich via een excellentieprogramma bekwamen in conservering- en restauratieschildertechnieken met als doel het behalen van een excellentiecertificaat. Voor de specialist ‘Decoratie en Restauratie’ zijn vaktechnische vaardigheden van groot belang. Het excellentieprogramma besteedt hieraan veel aandacht, evenals aan werkvoorbereiding en organisatie tijdens de uitvoering.
BBL-opleiding
MBO Amersfoort is nog de enige die de BBL-opleiding (werkend leren) specialist ‘Decoratie en Restauratie’ aanbiedt, De studenten die deze opleiding volgen, hebben een opleidingstraject via de BBL niveau 2 ‘schilder’ en niveau 3 ‘gezel’ afgerond. De studie op niveau 4 specialist ‘Decoratie en Restauratie’ vindt twee avonden in de week op school plaats en de opleiding duurt drie jaar. Eén avond wordt besteed aan theoretische vakken en de andere avond aan beroep-specifieke vakken en zijn gebaseerd op hetzelfde kwalificatiedossier ‘Decoratie- en restauratieschilder’ die ook geldt voor de BOL-opleiding.
Het volgen van deze studie naast werk, en mogelijk een gezin, vergt bovendien nogal een investering. Studenten met passie voor historisch schilderwerk, gecombineerd met oude schildertechnieken en een behoorlijke dosis doorzettingsvermogen, kunnen deze opleiding met succes afronden. Gelijktijdig met de opleiding wordt overdag praktijkervaring opgedaan in één van de restauratieschildersbedrijven.
Specialistenopleiding
De specialistenopleiding ‘Erfgoed Schilderen’ is een praktische studie waarin de belangrijkste elementen van het duurzaam onderhouden van monumentale gebouwen aan de orde komen. De studie is bedoeld voor onderhoudsschilders (zij-instromers en vaklieden), die in hun dagelijkse werk regelmatig te maken hebben met onderhoud en restauratie van historische gebouwen. Dankzij het Nationaal Centrum Erfgoedopleidingen (NCE) beschikt de schildersbedrijfstak nu op niveau 4 over een goed opleidingsprogramma voor historisch schilderwerk dat wordt gesteund door bedrijven in de schildersbranche en ondernemingsorganisatie OnderhoudNL. Alle lessen zijn gericht op het borgen van kennis, inzicht en het verhogen van de uitvoerende kwaliteit. De uitvoeringsrichtlijn 4009 ‘Historisch Schilderwerk’ van de Stichting ERM is daarbij volledig in het studieprogramma opgenomen.
De opleiding ‘Erfgoed Schilderen’ bestaat uit zeven blokken. De eerste gaat over ‘Bouwgeschiedenis’ en ‘Organisatie Bouwproces’. Blok 2 richt zich op verftechnologie. In de blokken 3 tot en met 7 ligt de focus op de vaardigheden en technieken die de erfgoedschilder moet kennen met betrekking tot ondergronden en schadebeelden, verfsystemen, voorbereiding en planning van de werkzaamheden, glas, historisch behang, kleurhistorisch onderzoek en aanverwante disciplines. Momenteel zijn er cursussen in Zutphen en Goes. In januari 2023 start een nieuwe groep bij Vakschool Nimeto in Utrecht. Inschrijving kan via NCE. Bij voldoende belangstelling in een bepaalde regio kan het NCE de opleiding ook op andere plaatsen organiseren.