Bart Roskam schilderde al vaker voor de Oudkatholieke Sint-Vitusparochie in Hilversum. Het kerkbestuur vroeg hem vervolgens of hij ook de binnenzijde van de kerk kon schilderen. De kerk is in 1889 in gebruik genomen en was voor het laatst geschilderd in 1958, na een grote brand. Daarna waren er alleen lokale werkzaamheden uitgevoerd. Het schilderwerk was inmiddels sterk vervuild door roet van de voormalige kolenkachels en kaarsen. Ook was er sprake van scheurvorming en was de onderrand van het pleisterwerk aangetast door uit de bodem optrekkende zouten.
Zo veel mogelijk er uit
De klus was dus behoorlijk omvangrijker dan alleen schilderwerk. Daarbij was het ook nodig om een steigerconstructie in de kerk te bouwen, met werkruimte langs alle wanden. Bovenin moest een werkplateau komen over het volle oppervlak om de gewelfde plafonds te kunnen schilderen. Daarvoor moesten onder meer alle banken eruit. ‘Om risico’s van schade zo veel mogelijk uit te sluiten hebben we ook de beelden en schilderijen er zo veel mogelijk uit gehaald. Wat er niet uit kon, hebben we zorgvuldig afgeplakt en ingepakt’, vertelt Roskam, die als hoofdaannemer persoonlijk alle werkzaamheden regelde en aanstuurde.
Lichte vloerconstructies
Hoe groot de klus precies zou zijn, was van tevoren lastig te bepalen. Een goede inspectie van de hoge plafonds was vrijwel onmogelijk. ‘Ik heb nog gekeken of we met een kleine hoogwerker de kerk in konden, maar die mocht niet te zwaar zijn. De vloerconstructies zijn heel licht. Bij de bankvakken is dat een houten vloer op zand; bij de looppaden beton op zand. Gezien de hoogte en de vereiste stabiliteit konden we geen geschikte hoogwerker krijgen.’ De steigerbouwer – Mundo uit Spijkenisse – had met diezelfde ondergrond te maken en moest zijn steiger dus zorgvuldig ontwerpen en plaatsen.
Toen de vraag van het kerkbestuur kwam, werkte Roskam met drie man in zijn bedrijf. Dat was te weinig voor zo’n grote klus. ‘Ik heb direct aangegeven dat ik het in de winterperiode wilde uitvoeren. Dan zitten er schilders thuis en kon ik meer mensen inschakelen. Ook voor het gespecialiseerde stukadoorsbedrijf is de winter een wat rustiger periode. En zo konden we dit werk ook al een half jaar geleden plannen met alle onderaannemers.’
Spanningsarm
De schoonmaak en voorbehandeling is meer dan alleen het oppervlak reinigen. Bij het onderzoek vooraf bleek namelijk dat er meerdere lagen muurverf waren opgebracht, waaronder ook veegvaste lagen. Voor een deel zijn die bij de reiniging verwijderd. Maar in het verfadvies is ook rekening gehouden met de ondergrond. Roskam schakelde voor dit verfadvies verfgroothandel Bevela uit Hilversum in, waar hij al vanaf de start van zijn schildersbedrijf mee werkt.
Bevela schakelde op zijn beurt Trimetal Bouwverven (onderdeel van AkzoNobel) in, voor zowel het verftechnisch onderzoek als het kleurhistorisch onderzoek. Kevin Palm van Trimetal en Jeroen Kallenbach van Bevela hielden zich samen intensief bezig met het project. Kallenbach: ‘We kozen voor Magnacryl Prestige Mat van Trimetal. Belangrijk was dat de muurverf goed reinigbaar was, maar ook dat die spanningsarm was. Als de nieuwe muurverf spanning veroorzaakt, heb je kans dat de onderliggende lagen los trekken.’ Kevin Palm vult aan: ‘De muurverf heeft een schrobvastheid beter dan klasse 1. Ook voorkomt die doorbloeding van wateroplosbare vlekken.’
Plafonds spuiten
Opvallend is dat Bart Roskam er voor koos de gewelfde plafonds te spuiten. ‘Dat werkt heel veel sneller. Het zijn heel veel vierkante meters en veel ornamenten. We konden dat nu in één dag helemaal spuiten. Het vereist wel zorgvuldig werken, in twee lagen, om te voorkomen dat je de ornamenten helemaal volspuit en zakkers en druipers krijgt.’ Voordeel van spuiten is ook dat het niet – zoals een roller – trekt aan de onderliggende lagen.
Het was voor Roskam niet de eerste keer dat hij dergelijk werk spoot. ‘Ik heb dat opgepakt toen we een gerenoveerd herenhuis mochten schilderen, met muren van vijf meter hoog en ornamenten in de plafonds. We hebben toen bij Bevela een spuit gekocht en een cursus gevolgd.’ Dat hij dat bij Bevela deed, was voor hem een logische keuze. ‘Hun benadering is persoonlijk en we kunnen er altijd terecht voor advies en ondersteuning.”
Voor het spuiten moesten de ramen worden afgeplakt. ‘Maar die waren nat van condens. We konden dus niet op het glas afplakken. We hebben daarom rondom de ramen op de muren afgeplakt. Die randen hebben we daarna met de kwast bijgewerkt.’
Latijnse tekst
Op een van de balkconstructies onder het gewelfde plafond is een Latijnse tekst aangebracht. Roskam puzzelde nog wel even op een goede oplossing voor het schilderwerk van dit gebouwdeel. ‘De letters zelf waren nog in goede staat. Daarom hebben we er strak omheen geverfd. Met een vaste hand is dat goed te doen.’
De hoge plafonds zijn het enige in de kerk dat gespoten wordt. Naar beneden toe is het uitsluitend kwasten- en rollerwerk. Spuiten zou hier ook lastig zijn doordat er tussen de staanders van de steigers door gewerkt moet worden. Maar eigenlijk is spuiten in een monumentale omgeving ook ongewenst. Daar horen kwaststrepen in het verfwerk te zitten. ‘Ze wilden zelfs nog dat we het spuitwerk van de plafonds gingen nabehandelen met een blokwitter. Dat ging ons – en het kerkbestuur – te ver. Het zit ook zo hoog dat je dat toch niet ziet.’
Als hoofdaannemer is Bart Roskam nauw betrokken bij alle werkzaamheden in de kerk. ‘Ik ben er ’s morgens als eerste om de deur open te doen en ga als laatste weg. Ik weet precies wat er gebeurt. En ondertussen verf ik zelf mee. Want dat is toch mijn passie’, zegt Roskam, die er aan toevoegt zelf nog maar zeven jaar schilder te zijn. Daarvoor zat hij in het management, zodat hij wel ervaring heeft met organiseren. Hij leerde het vak zelf door een jaar lang bij andere bedrijven te werken. ‘Ik ben dat gaan doen omdat ik schilderen ontzettend leuk vind en werk niet alleen maar voor het geld.’