Directeur Henk Bok, inmiddels ruim tachtig jaar, werkt nog steeds twee dagen per week met veel passie in het familiebedrijf. Hij vertelt: “Onze onderneming A. Bok & Zn stamt uit 1914. De grondlegger was mijn opa Abe Bok, afkomstig uit het Friese Sneek. Hij vestigde zich in die jaren in Amsterdam.”
“Opa was huisschilder en gespecialiseerd in decoratieve schildertechnieken zoals hout- en marmerimitaties, het aanbrengen van bladgoud én was een meester in penseeltechnieken. Toen de imitatietechnieken wat naar de achtergrond raakten, ontwikkelde hij voor muren een reliëf lakplastiekpasta – een soort structuurverf – die een decoratieve dieptewerking gaf en met glaceertechnieken werd afgewerkt.”
Bok: “Deze lakplastiekpasta bleek een succes en andere schilders kochten bij hem het product om daarmee onder andere lambriseringen, trappenhuizen en vestibules te boetseren tot grillige en regelmatige vlakfiguraties. Door dit product is eigenlijk onze verffabriek ontstaan.”
Rond 1935 traden twee zonen van Abe Bok toe tot het bedrijf en werd de naam van de firma A. Bok & Zn. In die tijd werd nog steeds de succesvolle lakplastiekpasta gemaakt, maar het assortiment werd geleidelijk uitgebreid met gevelolie en andere natuurlijke olieverfproducten.
Deze producten zijn, volgens de huidige generatie Bok, zó goed dat ze nu nog op dezelfde manier worden geproduceerd. In de loop der jaren kwam daar de ontwikkeling bij van half-synthetische en synthetische verven, gebaseerd op oplosmiddelhoudende en watergedragen bindmiddelen.
Restauratieverven
Enthousiast vertelt bedrijfsmanager Alain Bok over de traditionele verffabricage en de doorontwikkeling van de productenreeks die Bok op de markt brengt. “Wij merken voortdurend dat in de restauratie van oude gebouwen en panden steeds meer vraag komt naar toepassing van verf en verfproducten die in het verleden werden gebruikt.”
“Dagelijks komen staaltjes van historische ondergronden binnen met daarop klassieke verfsystemen. Eigenaren van oude waardevolle gebouwen, architecten, monumentenzorg en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed willen graag de oorspronkelijke uitstraling terug. Wij als kleine verffabriek kunnen deze materialen ‘op maat’ maken of het nu gaat om een halve liter of om grotere hoeveelheden.”
“Een tamponneerverf bijvoorbeeld op basis van niet vergelende papaverolie, is bij ons nog te bestellen. Natuurlijk zijn er bepaalde grondstoffen voor het maken van verf die niet meer verkrijgbaar of verboden zijn. Denk aan lood- en chromaathoudende pigmenten. Daarvoor hebben wij vervangende grondstoffen gevonden. Maar over het algemeen houden wij ons aan de handgeschreven recepten uit het verleden, gekoppeld aan een schat aan ervaring, technologische kennis en een flinke dosis verstand om verf te maken. Maar naast de vraag naar traditionele producten, zijn wij ook dagelijks bezig met verbetering van deze verven en de ontwikkeling van nieuwe producten”, vertelt Alain Bok.
Productielocatie
De verfmakers van Amsterdam fabriceren hun verven in een productielocatie aan de Gyroscoopweg 124. Je merkt hier dat er heel wat komt kijken om verf te maken. Als de grondstoffen bij de verffabriek aankomen, worden deze door Bok eerst gecontroleerd.
In het magazijn liggen de meest uiteenlopende klassieke en moderne grondstoffen opgeslagen. Voor de verfproductie worden aan de hand van een recept de grondstoffen verzameld en afgewogen. Alain Bok zegt: “Dat afwegen moet precies gebeuren. Een klein beetje te veel of te weinig kan grote invloed hebben op de eigenschappen van de verf of het verfproduct.”
Als alles klaar staat, begint het voormengen. In de productiehal staan diverse verfbereidingsmachines opgesteld zoals snelmengers, dissolvers, een pearlmill (parelmolen) en niet te vergeten een driewals. Na het voormengen wordt het mengsel gedispergeerd (gemalen). Ieder pigmentdeeltje wordt verkleind en krijgt als het ware een laagje bindmiddel om zich heen.
Alain benadrukt: “Vooral met een driewals kunnen wij fijne, goed gedispergeerde verven samenstellen gebaseerd op een klassieke receptuur. Met zo’n machine zijn kleine en grote hoeveelheden te fabriceren en de viscositeit van de producten kan variëren tussen pasta’s en kwastconsistentie.”
Na het voormengen en dispergeren is het product nog niet klaar voor gebruik. Om aan alle eisen te voldoen, moeten nog verschillende stoffen aan de verf worden toegevoegd. Dit noemt men bij Bok het afmengen.
Via een lang traject van mengen, malen en testen worden de verf en verfproducten in verpakkingsmateriaal afgevuld. Na het afvullen worden de producten voorzien van een deksel, etiket en verzendklaar gemaakt.
Bijzondere producten
Het is een zeer uitgebreid assortiment dat Bok produceert, maar een paar producten vallen op. Zoals bijvoorbeeld een mooie – vaak donkerbruine – gevelolie, ook wel muurolie genaamd. Henk Bok senior geeft een toelichting: “Gevelverf wordt al eeuwenlang, vooral in Amsterdam, gebruikt voor de bescherming en verfraaiing van bakstenen gevels van grachtenpanden.”
“Wij brengen dit product in de handel onder de naam Abozonol Gevelolie, in diverse bruine tinten. Speciale producten voor hout die ons bedrijf maakt zijn de klassieke standolieverf voor de hoogglansversie en lijnolieverf voor de halfglansversie in Amsterdamse grachtenkleuren. Deze kleuren zijn trouwens ook in gemodificeerde alkydharsverven te bestellen.”
Alain Bok vult aan: “Onze afnemers vragen ons in toenemende mate of wij de glansgraad van aflakken voor restauratieobjecten ook kunnen aanpassen. Opdrachtgevers en architecten willen namelijk het historische schilderwerk opnemen in de totale authentieke uitstraling van historische interieurs.”
“Door matteringsmiddelen toe te voegen, kunnen wij alle mogelijke glansgraden naar wens instellen. Verder produceren wij nog een ander exclusief product. Dat is een traditionele schellak opgelost in alcohol om houten objecten bijvoorbeeld muziekinstrumenten te politoeren. Hiermee is een zeer hoge glansgraad te bereiken. Kortom klassieke producten die door ons nog steeds gefabriceerd en geleverd kunnen worden.”
Breed assortiment
A. Bok & Zn heeft naast bijzondere klassieke verven ook een breed gamma aan hedendaagse producten. Alain Bok licht toe: “Wij brengen oplosmiddelhoudende verven onder de naam Abozonol op de markt. Het zijn professionele bouwverven voor veelal buitentoepassing.”
“Het assortiment bestaat verder uit Abozo-Aqua. Dit zijn binnenverven en -lakken op basis van watergedragen dispersie- en alkydemulsieverven. Wij maken van zowel oplosmiddelhoudende als van watergedragen bindmiddelen diverse grond- en aflakken, beitsen, vernissen, muurverven en vloerlakken.”
“Onder de naam Abozoart T fabriceren wij een serie fijne olieverven in tubes. Deze materialen gebruiken kunstschilders, maar ook restauratieschildersbedrijven voor hout- en marmerimitaties. Onze verfproducten zijn bij de groothandel en verschillende verfgrossiers te bestellen, maar ook hebben wij een eigen winkelverkoop en – niet te vergeten – een webshop.”
Verhuizingen
Vanaf 1945 tot en met 2014 had A. Bok & Zn zijn productie en verkoop aan de Bloemgracht 191 te Amsterdam. In 2015 verhuisde de winkel naar de Spaarndammerstraat 70h en de fabriek naar de Gyroscoopweg 124, beide in Amsterdam.
De winkelverkoop is echter sinds december vorig jaar verplaatst naar de productielocatie van het bedrijf, dichtbij het station Amsterdam-Sloterdijk. Dit gebouw herbergt nu dus ook een winkel voor de verkoop van verf- en verfproducten, maar ook met professionele schildersgereedschappen zoals kwasten, penselen, rollers en gereedschappen om speciale schilderstechnieken aan te brengen.
Alain Bok zegt hierover: “Naast gerede verf en verfproducten kunnen klanten ook bij ons terecht voor tientallen pigmenten, vulstoffen, harsen, wassen en andere grondstoffen om verf te bereiden. Deze verkopen wij in verpakkingen van 100 gram tot wel 25 kg. Zulke grondstoffen worden door afnemers onder andere gebruikt om zelf verf te maken of voor toepassing bij restauratieve opdrachten. Henk Bok knikt en vult aan: “In onze winkel verkopen wij ook slagmetalen zoals bladgoud, bladzilver, palladium, bladkoper, diverse mixtions, gereedschappen en andere benodigdheden voor het aanbrengen van slagmetalen. Al deze producten worden door ons veel verkocht.”
___________________________________________________________________________________
Dichtbij het schildersvak
In alles is te merken dat de bij de VVVF aangesloten ‘Verfmakers van Amsterdam’ heel dicht bij de verfverwerkende schildersbedrijven staan. Door hun ervaring met verfbereiding te combineren met de signalen en wensen vanuit het schildersvak, weten zij als geen ander wat er bij het restaureren en schilderen van met name historische panden komt kijken. “In de afgelopen jaren hebben we met onze afnemers een goede vertrouwensrelatie opgebouwd. Dat is de beste garantie voor continuïteit en strategie richting de toekomst”, zegt directeur Henk Bok. Zie ook www.bok-en-zn.nl
____________________________________________________________________________________________________________________________
Auteur: Gerard Scholten