De professionele schilder ziet steeds meer het belang in van goed schuren. In de schilderswereld geldt immers al jaren het basisprincipe ‘Goed geschuurd, is half geschilderd’. Door goed en juist het oppervlak te bewerken, wordt de basis gelegd voor duurzaam schilderwerk, is er meer snelheid in werken en dus een besparing in kosten.
De fabrikanten van schuurmiddelen, -apparatuur en -accessoires hebben innovatie schuursystemen ontwikkeld om gegarandeerd economisch te werken met prima resultaten, van grof naar fijn schuren. Wanneer het schuurmateriaal, de steunschijf en de schuurmachine dan ook nog eens perfect op elkaar zijn afgestemd, wordt het beste rendement behaald.
Stukje geschiedenis
Schuurpapier kent een rijke geschiedenis, net als elk ander hulpmiddel in onze wereld. Schuren is van alle tijden. Oude beschavingen als de Egyptenaren en Chinezen gebruikten kalksteen en zand om verschillende oppervlakken glad te maken.
Deze vroege voorlopers van schuurpapier werden gebruikt bij het bouwen van piramides, het creëren van beeldhouwwerken en bij het vervaardigen van meubels.
In de 13e eeuw begon de productie van ‘moderner’ schuurpapier, toen Chinese ambachtslieden schelpen, zaden en zand met de lijmstof gom op perkament combineerden om een schurend materiaal te creëren. Dit innovatieve, nieuwe product werd gebruikt voor zowel creatieve werkzaamheden als voor praktisch gebruik, zoals het glad maken van hout en metaal.
Haaienvel
Ook gebruikte men vroeger wel haaienvel om te schuren. Door de puntachtige schubbenstructuur bleek zo’n haaienhuid namelijk heel geschikt om er onafgewerkt hout en verflagen mee te schuren. Daarvan stamt nog de term ‘afhaaien’ af, dat ook wel voor het werkwoord ‘schuren’ wordt gebruikt.
Vanaf de 18e eeuw tot in de eerste helft van de 20e eeuw gebruikten schilders een vulkanisch gesteente: puimsteen. Deze werd op de kern doorgezaagd en zo ontstond een natuurlijk schuurblok, dat werd gebruikt voor het droog ‘afpuimen’ van oud schilderwerk, of voor ‘in de verf’ te schuren. Later werd dit natuurlijke materiaal vervangen door kunstpuimsteen en loogsteen.
De industriële revolutie bracht een grote verandering in het schuren van ondergronden en verflagen. In 1834 patenteerde Isaac Fischer junior, de grondlegger van 3M in de Verenigde Staten, het proces voor het maken van schuurpapier. Dit proces omvatte het aanbrengen van een laag kleefstof over een papieren oppervlak en het gelijkmatig verspreiden van schuurkorrels over het ingelijmde papier.
Natuurlijke schuurkorrels
Door de jaren heen vonden diverse innovaties en ontwikkelingen plaats. Voor de schuurkorrels werden natuurlijke delfstoffen toegepast, zoals vuursteen (flint), korund en amaril. Als kleefstof werd beenderlijm gebruikt. Zulke natuurlijke korrels kunnen qua samenstelling en eigenschappen sterke verschillen vertonen.
Ook slijten ze vrij snel en worden snel bot. Vandaar dat fabrikanten naar betere schuurmaterialen zochten. Tegenwoordig zijn de schuurkorrels synthetisch gefabriceerd en bezitten ze een constante kwaliteit in hardheid en zijn langer scherp dan natuurlijke korrels. De beenderlijm is vervangen door een kunstharslijm.
Ontwikkeling
Momenteel beschikt onze bedrijfstak over een uitgebreide collectie schuurmaterialen, -apparatuur en hulpmiddelen. Welk schuurmiddel het best kan worden gebruikt, wordt bepaald door het verfsysteem waarmee wordt gewerkt. Is het een watergedragen of een oplosmiddelhoudend systeem in dekkend, transparante of blanke uitvoering? Juist de ontwikkeling van nieuwe verfproducten of de verbeteringen hiervan hebben geleid tot doorontwikkelingen van schuurmiddelen, -apparatuur en hulpmiddelen.
Ook de wetgeving heeft de afgelopen jaren veel veranderd aan het werk van de schilder, waardoor de eisen aan de voorbewerking sterk zijn aangepast. Fijner schuren en schoner werken heeft de toekomst. Na de wetgeving ‘vluchtige stoffen’ is er ook wetgeving op het gebied van fijnstof dat vrijkomt bij schuurwerkzaamheden.
Fabrikanten van schuurapparatuur en schuurmiddelen spelen hier optimaal op in door schuurmachines te ontwikkelen waarbij stofvrij werken steeds eenvoudiger wordt in combinatie met mobiele stofzuigers.
Er kunnen verschillende redenen zijn om te schuren, bijvoorbeeld met als doel:
- Niet intacte verflagen verwijderen, intercoat-onthechting corrigeren en ondergrondverbetering;
- Corrigeren van bestaande verflagen;
- De hechting van een volgende laag te verbeteren;
- Bepaalde effecten te bereiken.
Ondergrondverbetering
Wanneer het verfsysteem een slechte hechting heeft of om andere redenen geen goede basis meer vormt om over te schilderen, moeten de verflagen worden verwijderd. Dit kan door middel van schuren. In een verfsysteem komt ook wel, door slechte voorbehandeling in het verleden, intercoat-onthechting voor. Er is dan een slechte hechting tussen de onderlinge verflagen.
Ook dit kan het beste geschuurd worden tot het moment dat een acceptabele ondergrond wordt verkregen. De schilder moet ook wel eens de ondergrond verbeteren, zoals bij het afronden van scherpe kanten van kozijnen om het in de gewenste vorm te brengen.
Corrigeren
Met behulp van schuurmaterialen kan een schilder oneffenheden van een ondergrond wegschuren. Hieronder verstaan we het verwijderen van poederende verflagen, zakkers en ongewenste oneffenheden in de onderlaag, zoals ingewaaid zand en/of vuil. In het vakgebied wordt dit ook wel ‘vlakschuren’ genoemd.
In werkelijkheid wordt de ondergrond niet geheel vlak geschuurd. Er ontstaan namelijk altijd schuurkrassen. De schuurkorrel voor het corrigeren van verflagen is afhankelijk van de conditie van de ondergrond en de mate van correctie. Daarom variëren schuurkorrels.
Schuren betekent eigenlijk: moedwillig krassen maken in een ondergrond. Dat kunnen goed zichtbare krassen zijn en zeer fijne krasjes, zó fijn dat een mooi mat oppervlak ontstaat. Het resultaat hangt af van de grootte van de schuurkorrel.
De krassen zijn dieper als er schuurmateriaal is gebruikt met een grovere korrel. Fijnkorrelige schuurmaterialen veroorzaken niet alleen minder diepe en brede krassen, maar bij hetzelfde aantal schuurbewegingen ook meer krassen, omdat de schuurkorreltjes dichter tegen elkaar aan liggen door een fijnere strooiing van de korrels tijdens het productieproces.
In het algemeen worden schuurmaterialen met een grove korrel gebruikt voor ruwere ondergronden en fijnkorrelig schuurmateriaal voor fijner werk bij watergedragen verven, waarbij de schuurkrassen zo weinig mogelijk zichtbaar mogen blijven. Let erop dat bij het gedeeltelijk verwijderen van bestaande verflagen de verfranden zodanig worden geschuurd dat er een vloeiende overgang naar de kale ondergrond ontstaat, zodat géén ‘eilandvorming’ optreedt.
Hechting verbeteren
Schuren van een oppervlak is vaak de enige methode om daarmee een goede hechting van een nieuwe verflaag op een ondergrond of intacte verflagen te verkrijgen. Intacte verflagen kunnen zowel grondverf- als voorlak- en aflaklagen zijn.
Intacte verflagen worden geschuurd of gematteerd met fijnere schuurkorrels. In de ontstane schuurkrasjes kan een nieuwe verflaag zich goed verankeren. Vooral gladde oppervlakken, bijvoorbeeld doorgeharde laklagen en kunststofoppervlakken, kunnen op een dergelijke manier worden voorbereid, om een goede hechting van de nieuwe verflaag te verkrijgen. Meestal wordt dan fijnkorrelig schuurmateriaal gebruikt.
Bepaalde effecten
Naast het feit dat de kwaliteit van schuren van grote invloed is op het eindresultaat en de levensduur van het verfsysteem, is er ook een nauwe relatie tussen de uiteindelijke glans van een verflaag, de grofte van het gekozen schuurmateriaal en het type schuurmachine.
Dit laatste heeft te maken met het schuurbeeld dat een vlakschuurmachine geeft ten opzichte van een excentrische schuurmachine. De opgebrachte verflaag glanst meer naarmate de ondergrond gladder is.
Deze glansgraad zorgt voor een briljantere uitstraling en het is beter bestand tegen weersinvloeden. Daardoor is de levensduur van de verflaag langer. Een ander effect is het doorschuren of ‘distressen’ van een verflaag. Dit is één van de meest populaire technieken om meubels een oude look te geven.
Met deze techniek is op eenvoudige wijze een nostalgisch effect te geven bijvoorbeeld aan een kast, een stoel of een ander meubel.
Voor en na het schuren
Zoals al gememoreerd, is het belangrijk eerst de ondergrond goed te ontvetten voordat er wordt geschuurd. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de milieuvriendelijke Universol of St Marc verfreiniger. Het ontvetten is belangrijk, omdat anders het vuil dat zich op het oppervlak bevindt in de ondergrond wordt geschuurd. Na het schuren moet een nabehandeling plaatsvinden door de nog aanwezige stofdeeltjes te verwijderen voordat een verf wordt aangebracht.
In het volgende artikel van deze serie over schuren besteden we aandacht aan de verschillende soorten schuurmateriaal, met hun specifieke eigenschappen.
Meer over schilderen en coaten lezen? Bekijk onze categoriepagina.
Hard nodig, na 31 jaar eindelijk weer eens een serie artikelen in het Schildersblad over schuren. De reeks van Dijkstra liep van nr. 19 t/m nr. 4 en beslaan de jaargangen 94 en 95
van 1993 met 11 artikelen.
Ben benieuwd hoever Scholten gaat komen. Het artikel wordt ter lezing aanbevolen.
Echter waar ‘welk schuurmiddel het best kan worden gebruikt’, dat wordt niet alleen bepaalt door het verfsysteem waarmee wordt gewerkt ‘maar ook met welk verftype is een bestaand werk uitgevoerd’. Bij bepaalde effecten staat – even in mijn woorden – ‘dat de glansgraad van een verfsysteem beter bestand is tegen weersinvloeden en daardoor de levensduur van de verflaag langer.’ Dit is een achterhaald stellingname met de huidige verfsoorten.