Opleiding tot excellent restauratieschilder

Mbo-vakschool Cibap te Zwolle is vorig jaar november gestart met een pilotprogramma voor een excellentietraject restauratieschilder. Getalenteerde studenten, die op niveau 4 de dagopleiding specialist schilder volgen, krijgen via extra lessen de kans zich op topniveau te ontwikkelen in conserveren en restaureren van historisch schilderwerk. Doel: het behalen van de titel ‘Excellent Restauratieschilder’.

Het ontwikkelde leerprogramma past uitstekend in het actieplan ‘Ruim baan voor vakmanschap’ van het ministerie OCW dat gericht is op verhoging van de kwaliteit van het mbo. Het Cibap is één van de 65 mbo-scholen die met een excellentieprogramma zijn gestart. Binnen zo’n excellentieprogramma krijgen ambitieuze leerlingen de kans zich verder te specialiseren.

Minister Bussemaker stelt in vier jaar tijd een bedrag van in totaal bijna € 100 miljoen beschikbaar voor excellentieprogramma’s. “In dit kader ontwikkelt het Cibap een ambitieuze verdieping in het onderwijsprogramma voor de specialist schilder. Hiermee inspireren en motiveren wij jongeren om zich te specialiseren tot vakspecialist en geven wij uitblinkende studenten de kans om verder te groeien in hun vakgebied”, aldus Cor de Koning, directeur Onderwijs & Ondernemerschap van het Cibap.

Vakmensen

“Juist nu de behoefte aan vakmensen steeds groter wordt, vindt het Cibap het belangrijk om te laten zien dat er ontwikkelingsmogelijkheden zijn wanneer je als student voor vakmanschap kiest. De excellentietitel biedt een student unieke kansen als je aan het begin staat van een carrière in het vakgebied van conservering- en restauratieschildertechnieken”, aldus De Koning. Zo’n student hoeft dus niet per sé te kiezen voor bijvoorbeeld een hbo-opleiding, maar kan op deze manier zich verder ontwikkelen naar een ambachtelijke loopbaan in restauratietechnieken. De inhoud van het excellentietraject ontwikkelt het Cibap in nauwe samenwerking met ervaren en gecertificeerde vakspecialisten uit het bedrijfsleven.

“Het Cibap loopt voorop als het gaat om excellent en innovatief vakmanschap. Dit vraagt lef, visie en doorzettingsvermogen, want het excellentietraject is helemaal nieuw. Het vraagt van de school, van de vakspecialisten binnen de restauratieschildersbedrijven en van de student een grote motivatie en ambitie. Dit excellentieprogramma is kansrijk én nodig”, zegt een enthousiaste De Koning.

Inhoud

Het excellentietraject restauratieschilder is een extra scholing naast de opleiding specialist schilder decoratie- en restauratieschilder (niveau 4). Het programma besteedt veel aandacht aan vaktechnische vaardigheden en theoretische scholing rond het beroep restauratieschilder. Behalve het beheersen van de speciale technieken en het kunnen samenwerken, zijn organisatorische kwaliteiten eveneens noodzakelijk.

“Het programma wordt aan het derde en vierde leerjaar van de vierjarige dagopleiding specialist schilder toegevoegd”, vertelt Mirjam ten Hove. Zij is vakdocent aan het Cibap voor het excellentieprogramma. “Het totale excellentietraject duurt vier jaar. Dus na de opleiding specialist schilder, gaat de excellente student nog twee jaar door en doet in die tijd ervaring op in het bedrijfsleven. In deze periode leert een student het vak in de praktijk en volgt hij/zij nog één dag per week theoretische en praktische vakken op school.”

De student restauratieschilder maakt een portfolio waarin verslag wordt gedaan van de projecten waaraan is gewerkt en met welke technieken ervaring is opgedaan. Ten Hove verzorgt, samen met Eveline Bremmer, de lessen op woensdagavond. Beide docenten hebben ruime ervaring als het gaat om kennis van restauraties, hierbij betrokken organisaties en van de vakdisciplines die zich bezighouden met restauratieschilderen.

Bedrijfsleven

“Het bedrijfsleven is intensief betrokken bij de opzet en invulling van het programma. Eveneens onderhoudt het Cibap nauw contact met de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed om het versterken van de uitvoerende kwaliteit aan de ene kant en een verhoogd kennisniveau aan de andere kant te waarborgen”, vertelt De Koning. De recent ontwikkelde beoordelingsrichtlijn ‘Onderhoud en restauratie van monumenten’ (BRL ERM 4000) en de uitvoeringsrichtlijn ‘Historisch Schilderwerk’ (URL ERM 4009) uit 2015 zijn volledig in de studiehandleiding van excellent restauratieschilder opgenomen.

Opbouw

Het excellentietraject duurt in totaal vier jaar. Een studiejaar is ingedeeld in vier perioden. Zo’n periode bestaat uit 8 lesavonden, één avond voor een gastcollege en één avond voor de afronding via een tentamen of inleveren van gemaakt werk. In het afgelopen jaar hebben de studenten zich verdiept in de restauratiedisciplines, de richtlijnen en procedures rond conservatie en restauratie van cultureel erfgoed en ontwikkelingen in de bouwkunst vanaf gotiek tot het midden van de twintigste eeuw.

Een technologisch praktische scholing van 8 avonden rond verf en verfeigenschappen kregen de toptalenten aangeboden op het laboratorium van verffabrikant Van Wijhe in Zwolle. Laboranten gaven de studenten instructies in het maken van verf en het testen van verfeigenschappen. Dit is een prachtig voorbeeld van praktijkgericht leren. In het derde en vierde studieblok werd het practicumgedeelte ingevuld door het uitvoeren van specialistisch restauratieve schildertechnieken zoals hout- en marmerimitaties.

Elke module bevat ook een gastcollege of een excursie over het behandelde onderwerp. Voorbeelden hiervan zijn een gastcollege van onderzoekdeskundige Rob Crèvecoeur en excursies naar verfmolen De Kat op De Zaanse Schans, de Sint Jan in Den Bosch en kasteel De Haar te Haarzuilen.

‘Pittig’

“Het excellentieprogramma restauratieschilder is behoorlijk pittig, zeker als je voor de dagschool elders in het land een stage uitvoert”, zegt Merit de Haar. Zij is derdejaars student Restauratie/Decoratie die daarnaast het excellentietraject volgt. “Toen ik mij inschreef voor deze extra lessen wist ik waar ik aan begon. Want naast de lesuren krijgen we ook nog extra huiswerk mee. Het is zwaar, maar je leert ook veel.

De practicummodule bij Van Wijhe over de samenstelling van verfproducten was zeer interessant. Je krijgt door dit soort ervaringen echt een voorsprong op andere leerlingen. Maar het is ook voor mijn klasgenoten nuttig. Veel van wat ik leer, geef ik weer door. Ik ga zeker door met het excellentieprogramma, want ik wil mij zo intensief mogelijk verdiepen in het vakgebied van restauratieschilder.”

Leergierig

“De studenten zijn enthousiast, bijzonder leergierig en luisteren erg goed tijdens de praktische en theoretische instructies”, vindt docente Eveline Bremmer. Zij vervolgt: “Ik krijg tijdens de lesavonden veel positieve energie terug door te werken met zulke toptalenten. Dit zijn de toekomstige gemotiveerde vakmensen op het gebied van restauratieschilderen. Ons excellentieprogramma restauratieschilderen voorziet duidelijk in de behoefte van zowel het bedrijfsleven als studenten.”

Door: Gerard Scholten