De klant is nu eenmaal koning. Eerst moest de gietijzeren vuurtoren van Ameland in november nog als kunstobject dienen, pas daarna kon het onderhoud starten. In de slechtst denkbare periode van het jaar. De inventiviteit en samenwerking van onderhoudsbedrijf, verfleverancier en steigerbouwer maakten het mogelijk.
Logisch, vanwege het toerisme wil de gemeente Ameland de vuurtoren in het toeristenseizoen graag optimaal openhouden. En omdat de vuurtoren, een rijksmonument, toch aan onderhoud toe was, figureerde het lichtbaken ook nog als kunstobject in het kader van de kunstmaand in november. Kunstenares Rachel van Balen bracht in oktober een kleurig ontwerp aan met muurverf die er na een maand weer af moest. Dan blijft er niet veel tijd over om serieus onderhoud te plegen. Dat was ongeveer het uitgangspunt van de aanbesteding.
‘En bij een gelimiteerd budget hangt aan tweemaal montage en demontage van een ruim 55 meter hoge steigerconstructie, eenmaal voor het kunstproject en eenmaal voor het onderhoud, een fiks prijskaartje. Een volgende uitdaging was het gietijzeren oppervlak, de lage temperaturen en een hoge luchtvochtigheid’, besefte Jan Bijker, technisch directeur van de Kuurman Groep.
Bijker gaat in gesprek met Gerard Blancke, accountmanager van Hodij Coatings en met Michel Gjaltema, technisch adviseur van Gjaltema Verhuur. Het trio kent elkaar al geruime tijd. Blancke: ‘Wij sponsorden het kunstproject sowieso met een latex muurverf die een maand moest blijven zitten en daarna goed verwijderbaar was. We kenden de ondergrond, een flexibele watergedragen bitumen afwerking van Mathys die redelijk intact was. Bovendien hadden we al een idee hoe met het onderhoud om te gaan.’
Gjaltema: ‘Door de kunstenares niet vanaf een steiger maar vanuit een vrachtwagenhoogwerker te laten werken, wisten we de prijs fors terug te brengen.’ Bijker: ‘Mede door de keuze voor een vochtuithardende polyurea die verwerkbaar is bij lage temperaturen én onder hoge relatieve luchtvochtige omstandigheden, wisten we de aanbesteding naar ons toe te trekken. Zelfs wanneer het een beetje regent kun je het systeem verwerken.’
Blancke: ‘We kennen deze coating al wat langer. Sinds enkele jaren voeren we het exclusief voor de Benelux. MCU staat voor Moisture Curing Urethanes. Doorgaans zijn polyurethanen tweecomponenten lakken, maar deze gaat toch door het leven als een “single component”. Dat komt omdat de tweede component, de verharder, ingekapseld in de coating aanwezig is en door contact met vocht en zuurstof activeert. Daarom is het een vochtuithardende polyurea. Een polyurea die niet, zoals de meeste polyurethanen, keihard wordt, maar flexibel blijft. Een prima eigenschap op de flexibele bestaande ondergrond.’
Gaat het blik (5 of 15 liter) eenmaal open, dan komt de reactie op gang. Op zich geen probleem, de potlife is ongeveer 8 uur. Blancke: ‘Een kwestie van weten hoe er mee om te gaan. De coating hecht goed en droogt goed. De verwerking is iets taaier vergeleken met traditionele lakken. De coating even wegzetten, betekent het blik goed afsluiten zodat er geen extra vocht bij kan komen, eventueel met een klein laagje verdunning. Eén nachtje over laten staan kan. Groot voordeel: al dat gedoe met dauwpunt, vochtmeting, heb je nu niet. Al die metertjes mogen de kast in.’
Na krachten- en sterkteberekeningen en ondergrondbeoordeling ontwierp Gjaltema de conische steigerconstructie. De ondergrond bestaat uit een betonnen ronde voet met daarop een laag klinkers. Bijker: ‘Omdat we drie lagen aanbrengen heb je een degelijke steigerconstructie nodig. Je kunt vanwege de conische vorm, werkend van boven naar beneden, niet vanuit een hangconstructie werken. Je zou met de afstandhouders door je verse lagen heenrijden.’ De toren heeft onderaan een doorsnee van ongeveer 10 meter, bovenaan 4 ½ meter. Gjaltema: ‘Een voordeel bleken de bestaande ankerpunten te zijn, stalen montageogen uit de tijd toen de toren in 1881 uit gietijzeren platen werd opgebouwd. Voor de verankering van de steiger konden we daar dankbaar gebruik van maken.’
Gezien de hoogte en het gebruik van materialen maakt een goederen/personenlift deel uit van de constructie. Bij elke tweede werkvloer heeft de lift toegang tot de toren. De gehele constructie is vanzelfsprekend onafhankelijk gekeurd.
Allereerst is de oude latexlaag van het kunstwerk onder 300 bar verwijderd en is een schone ondergrond gecreëerd. Vervolgens zijn roestige plekken St2-St3 behandeld.
Blancke: ‘De eerste laag bestaat uit het bijwerken van de meeste gevoelige plekken met MCU Zinc, een corrosiewerende primerlaag. De tweede laag is MCU Miomastic, een barrièrecoating die een langdurige belasting kan doorstaan. Daarna de MCU Topcoat, een uv-bestendige gepigmenteerde topcoat.’
De coatings zijn te kwasten, te rollen en te spuiten. Bijker: ‘Het meer gedetailleerde werk bovenin, bordes, vloer en leuningen, zijn gekwast. De grote gietijzeren platen spuiten we met airless apparatuur.’
Bijker: ‘Grote opdrachtgevers zoals ProRail, Rijkswaterstaat en Gasunie zijn wel op de hoogte van dit soort coatings. Maar dan houdt het al snel op. Omdat we hier in de gemeente Ameland in de adviserende fase een rol hebben gespeeld, is deze coating in het bestek terecht gekomen. Elders maak je wel mee dat minder geschikte verfsystemen hardnekkig door verftechnologische bureaus worden voorgeschreven. Als aannemende partij kun je in die situaties meestal niet of nauwelijks meer “inbreken”. Ook niet als je adviezen van toegevoegde waarde zijn. Vaak ben je te laat om de traditionele patronen te doorbreken. Daardoor liggen de werken in schijnbaar onwerkbare perioden jammer genoeg stil. Terwijl je dus ook onder winterse omstandigheden, ook bij vorst, gewoon door kunt werken. Ja, ook op metaal. Ook onder de gevraagde garantievoorwaarden.’
Het schilderwerk aan de vuurtoren met gemiddeld 5 medewerkers is half december gestart en wordt naar verwachting medio februari opgeleverd.
Foto:
De eerste bewerking met MCU Zinc bestaat uit het bijwerken van corrosiegevoelige details. Duidelijk is in het midden een originele montagebevestiging uit de 19e eeuw te zien
Foto: Kuurman Groep