Met een beetje fantasie zie je in De Smederij aan de Hoofdstraat in Epe de vroegere bewoner, dorpssmid D.J. Visser, nog aan het werk achter zijn aambeeld. Tegenwoordig staat het voormalige bedrijfspand dat recent – vanwege de authentieke staat – is aangewezen als gemeentelijk monument, echter leeg.
Het naastgelegen voormalige woonhuis van de smid dateert uit 1905 en onderging in 2016 een renovatie, kreeg een nieuwe bestemming als kantoorruimte en huisvest inmiddels enkele bedrijven en instellingen. De Smederij sloot zo’n twintig jaar geleden de deuren. Het pand is inmiddels in handen van een particuliere eigenaar, die de ruimte zo nu en dan verhuurt voor bijvoorbeeld foto- en videoshoots.
De eigenaar wil het pand op termijn ook verhuren voor cursussen, vergaderingen of andere bijeenkomsten. Eerst moet in het najaar binnen nog restauratiewerk worden uitgevoerd door plaatselijk bedrijf Hoogenraad Schilders, dat in de maanden juni en juli al de buitenschil onderhanden nam.
“Restaureren is de kunst van het weglaten. Bij een mooi project als dit moet je niet alles willen vervangen. Wat nog goed is, laat je zitten en alleen daar waar nodig voer je herstelwerk uit. En bij het schilderen moet je het niet strak afwerken, want daarmee doe je afbreuk aan de authentieke aanblik van het gebouw”, zegt Hoogenraad.
Stopverfranden
Marko Hakkert van Sikkens Paint Center (Apeldoorn) maakte – in samenwerking met Sikkens – in opdracht van Hoogenraad het verftechnische projectadvies.
Tijdens zijn inspectie trof hij vele gebreken aan op en in de buitenschil (hout, steen en metaal), zoals verweerde verflagen, vuilaanhechting, beschadigingen (knoesten, harsgangen e.a.), openstaande verbindingen, windscheuren, barstvorming en beschadigingen in het stucwerk.
“Geen wonder als je nagaat dat het bedrijfspand sinds de bouw in 1953 eigenlijk nooit een onderhoudsbeurt heeft ondergaan. Dat was bij smederijen, waarin alles draaide om de functionaliteit, destijds heel normaal. Er zat dan ook een heel dunne oude verflaag op alle geveldelen. Een groot deel daarvan was volledig verpoederd”, aldus Hakkert.
In de gevel van de smederij zitten veel ramen van enkelvoudig glas. “Op diverse plekken kregen we te maken met defecte stopverfranden. De stopverf liet daar los of sloot niet meer goed aan op het glas. Of randen waren compleet versteend”, legt Hoogenraad uit.
“Daar waar nodig hebben we oude stopverf verwijderd en nieuwe aangebracht. Uiteraard moesten we niet heel strakke zomen maken, want dat zou te veel bij de rest afsteken. Daarom bracht ik hier en daar ook met de vinger een deukje aan in de nieuwe stopverfrand. We hadden bij deze klus erg veel stopverf nodig. Ik koos voor het merk Toupret en had ongeveer een blik van 500 gram per ruitje nodig. Weet je hoe je stopverf het mooist afstrijkt? Met een beetje spuug erop!”
Verlijmen
De schilders vervingen ook ondeugdelijke kitvoegen en zeven beschadigde ruitjes. “Vreemd genoeg is geen enkel ruitje van de smederij even breed of lang. Daardoor heb ik ze stuk voor stuk op moeten meten”, vertelt Hoogenraad.
In de houten geveldelen, gemaakt van Amerikaans grenen, was lokaal sprake van houtaantasting en windscheuren en dat werd hersteld met Polyfilla Pro houtreparatiepasta. Door de tand des tijds waren sommige houten gevelelementen dusdanig versleten, dat Hoogenraad tot deelvervanging besloot.
“Ik mat de te vervangen delen eerst op en liet vervolgens de nieuw te maken delen op maat zagen bij een zagerij in Apeldoorn. Bij het aanbrengen heb ik geen enkele spijker gebruikt, maar alles verlijmd met een epoxy. Zo voorkom je dat er werking in het hout optreedt.”
In de grote metalen buitendeuren van de smederij liet Hoogenraad enkele flink aangetaste en roestende delen vervangen door een hierin gespecialiseerd bedrijf, dat er nieuwe stukken inlaste. Alle metalen gevelkozijnen, -ramen en -deuren werden door de schilders gereinigd (men verwijderde hierbij de roest tot reinheidsgraad St 3 volgens de ISO-norm 8501-1). “Om de authenticiteit zoveel mogelijk te bewaren, wilden we – in samenspraak met de opdrachtgever – de smederij van buiten een zo mat mogelijke uitstraling geven”, zegt Hoogenraad.
Kleuren
Na grondig machinaal schuren, behandelden de schilders de beschadigde en kale metalen plekken eerst met het één-pot-systeem Herbol Protector (zijdeglanzende metaalverf), vervolgens met Sikkens Rubbol Primer en daarna met de zijdeglanslak Rubbol Satura als aflak. Ook de houten deuren, kozijnen en ramen werden hiermee afgewerkt. Op de gevelbanden, lateien en dakrand kwam de buitenmuurverf Alphatex IQ Mat.
“Voor het maken van juiste kleurkeuzes hebben we een historische kleurenwaaier van Herfst & Helder gebruikt. Op alle houtwerk is kleurnummer 1851 HG gekomen: donkergroen bij het zwart af. Al het raamwerk is in witkleur 1644 gezet en het betonwerk in bazaltgrijs. De grote metalen deuren zijn in de Sikkens-kleur H3.10.43 gezet”, zegt Hoogenraad.
Hij kijkt met genoegen terug op de arbeidsintensieve buitenklus. “Je moet voor een project als dit affiniteit hebben met restauratie en je werk dusdanig uitvoeren dat mensen niet kunnen zien dat er restauratie heeft plaatsgevonden. Volgens mij is dat hier heel goed gelukt. In het najaar ga ik de smederij van binnen restaureren.”
Foto’s: Eva Posthuma/Broer Feenstra