Fietsen is goed voor de gewrichten. Dat weet ook schilder Jan Boerma (57), die onlangs in de ziektewet zat met knieklachten. Op een mooie dag pendelde hij vanuit zijn woonplaats Groningen in noordelijke richting naar Winsum. Dwars door de vlakke landerijen, geen boom te zien. Met trapondersteuning, dat wel. ‘Maar die stond op halve kracht’, zegt Boerma. ‘Ik moest dus echt iets doen.’
Inmiddels is hij weer halve dagen aan het werk. De pijn in zijn rechterknie is waarschijnlijk ontstaan bij het skiën. ‘Maar ik ben er wel op mijn werk mee doorgelopen.’ Geen punt bij een kantoorbaan, maar wel bij een baan als die van Boerma. ‘Een zwaarwerkregeling moet er zeker komen’, vindt hij. ‘Ik zou nu zeker nog niet willen stoppen, maar hoe fit ben ik over vijf jaar? En ik heb nog tien jaar te gaan. Ik ga niet zielig doen, maar een goede regeling lijkt me ook voor werkgevers een must: om ziekteverzuim tegen te gaan.’
Gezond naar de eindstreep
Het was de FNV die afgelopen maand op de trom roffelde met het idee schilders eerder te laten stoppen met werken. Hen althans die mogelijkheid te bieden. Wie dat voornemen steunt, kan op de website van de vakbond een petitie ondertekenen. De vele reageerders op het bericht daarover op Schildersvak.nl zijn eensgezind: goed plan. De knie, de rug, de schouders; het zijn voor schilders kwetsbare lichaamsdelen. Om nog maar te zwijgen van werken bij (gevoels)temperaturen ver onder het vriespunt en het opbouwen van steigers. Werknemers gezond de eindstreep laten halen is het doel van de FNV, die al met succes een zwaarwerkregeling bepleitte voor de bouw & infra en afbouw. Vakkrachten in deze sectoren kunnen tot drie jaar eerder met pensioen.
Het zwaarwerkdossier leeft in de onderhouds- en schilderswereld. Ondernemersorganisatie OnderhoudNL is erover in gesprek met de FNV en collega-vakbonden LBV en CNV. Joachim van Olst, cao-delegatieleider van OnderhoudNL, is in eerste instantie benieuwd naar feiten en cijfers. ‘Voor welke functies hebben we zo’n regeling het meest nodig?’ Om die vraag te beantwoorden, wil hij zich onder meer beroepen op de gezondheids- en lichaams-checks in de sector, wat voorheen de PAGO was. Van Olst: ‘Stralen voor een industrieel schildersbedrijf is machtig zwaar. Restaureren met een penseel is weer iets heel anders. Of wat te denken van glaszetters. 25 kilo tillen is voor hen de max, maar als jij een jonge, sterke vent bent, til je ook wel een glasplaat van 35 kilo. Dan komt het aan op discipline: 25 kilo en niet meer, want je doet het dag in dag uit. Dat is slopend.’
‘Ga niet als een gek tekeer’
Daarom moet volgens Van Olst eerst en vooral worden gekeken naar preventie. ‘Een zwaarwerkregeling zou een pleister zijn, een noodoplossing. De vraag is hoe we dit probleem bij de bron aanpakken. Neem een schilder van vijftien jaar, die rechtstreeks van de opleiding komt. Bij zo’n jongen moet je meteen al inbakken: ga niet als een gek tekeer, ga goed door je knieën, belast je schouders niet te veel, bouw een steiger goed op en klim daar goed op. De oudere jongens verdienen een passende oplossing, maar vergeet niet dat een zwaarwerkregeling wel betaalbaar moet blijven.’
ILLUSTRATIE: GERALD JAGER
Peter Roos suggereert namens de FNV dat werkgevers voor de kosten opdraaien, uit een collectief fonds. ‘Met een uitkering van 1.850 euro bruto per maand, die je als individu eventueel kunt aanvullen vanuit je eigen pensioen.’ Van Olst, zelf eigenaar van Pruis Schilderwerken, houdt zich op de vlakte over dit idee en geeft aan er graag met Roos over in gesprek te gaan. Hij benadrukt andermaal: ‘Voor hen die versleten zijn, moeten we gericht aan de slag.’
Bij het verzamelen van data – waarnaar Van Olst zo nieuwsgierig is om tot maatwerk te komen – zou Erwin Speklé graag willen helpen. Hij is ergonoom bij de Arbo Unie en gespecialiseerd in fysieke belasting in arbeidssituaties. ‘Hoe lang is het ziekteverzuim, wat kost dat, hoe zit het met uitval?’, somt Speklé op. ‘Maar puur op basis van ervaring zeg ik: schilder is een zwaar beroep. Je doet repeterend werk, veelal in ongunstige posities, zoals onder knie- en boven schouderhoogte. Dat geeft eerder klachten. Als je boven de zestig bent, wordt het helemaal lastig. Dus de oproep van de FNV snap ik zeker. Schilders die het tot op hoge leeftijd volhouden, behoren tot de sterken der sterken.’
Exoskelet
Innovatie kan helpen, denkt Speklé, verwijzend naar exoskeletten in de utiliteitsbouw. Zijn collega op het Amsterdam UMC – Paul Kuijer, bewegingsspecialist werk – sluit zich daarbij aan. Kuijer is ook verbonden aan het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten en haalt inspiratie uit de topsport. Van een Ferrari naar een Fiat, zoals hij het zelf graag uitdrukt. Oftewel: hevel de innovatiedrang en topgeneeskunde uit pakweg de Formule 1 over naar de gewone man of vrouw in een praktisch beroep. ‘Zoals we met voetballers en balletdansers omgaan, moeten we ook met arbeidskrachten omgaan: vanaf moment nul beter voor hen zorgen. Velen zijn al op hun zestiende begonnen met werken en krijgen op latere leeftijd klachten als knieartrose. De discussie in de schilderssector is een belangrijk signaal dat we voor werkenden in zware beroepen meer moeten doen aan preventie en arbeidsgerichte zorg: om uitval te verminderen.’
Jan Boerma gaat voorlopig nog fluitend naar zijn werk. ‘Ik heb een prachtvak en ben geen thuiszitter.’ Hij kent genoeg collega’s met vijftig dienstjaren of meer. Zelf is hij sinds zijn achttiende schilder. ‘En overstappen naar een andere functie is lastig’, weet ook Mieke van Veldhuizen van BPF Schilders. ‘Calculator of werkvoorbereider, dan heb je het wel gehad. Bovendien vereist dat weer een aparte opleiding en schilders zijn juist goed in met de handen werken.’ Het pensioenfonds is geen partij in deze kwestie, maar signaleert wel dat de behoefte aan eerder stoppen groot is. ‘Over vroegpensioen of deeltijdpensioen denken wij graag met onze deelnemers mee’, zegt Van Veldhuizen. ‘Maar met een zwaarwerkregeling zijn veel mensen in deze branche denk ik echt gebaat.’