Een principekwestie. Dat is het punt van de ‘algemeen verbindend verklaring’ (avv) van de CAO Schilders voor Frans Liebregts geworden. De ondernemer, mededirecteur van Liebregts Resultaatgericht Vastgoedonderhoud, is van mening dat een te kleine groep van werkgevers en werknemers te veel te zeggen heeft over de lonen en afdrachten in de sector.
Een gefrustreerde bestuurder die zich afzet tegen ex-collega’s?
‘Geenszins. Ik heb niemand nodig en ik ben van niemand afhankelijk. Inderdaad heb ik binnen Fosag (de voorloper van ondernemersorganisatie OnderhoudNL, red) verschillende functies bekleed, onder andere als onderhandelaar in de cao-overleggen. Dat waren andere tijden. Destijds pleitte ik er bijvoorbeeld voor om uitzendwerk in de schilderssector per cao te verbieden. Ik denk nog steeds dat dat de grote uittocht van vast personeel tegen had kunnen gaan. Nu is het daar te laat voor en loopt het aantal schilders in vaste dienst hard terug. Zó hard, dat ze geen meerderheid meer vormen in de branche, en een verplichte arbeidsovereenkomst dus niet meer verplicht kan worden opgelegd.’
Want dat is uw punt: er ontbreekt een basis om de cao aan iedereen te verplichten
‘Inderdaad. De wet schrijft voor dat een cao aan alle bedrijven ‘in de werkingssfeer’ van de cao kan worden opgelegd als de partijen die de cao afsluiten voldoende ‘representatief’ zijn. Ze moeten een belangrijke meerderheid van de branche vertegenwoordigen. En dat is, volgens mijn gegevens, al een tijdje niet meer het geval. De pas afgesloten, en met terugwerkende kracht over 2013 en 2014 geldende CAO Schilders moet nog altijd bij het ministerie worden voorgedragen voor algemeen verbindend verklaring. Daar moeten cijfers bijgeleverd worden. Die van 2011 waren al niet overtuigend, ik ga er van uit dat de nieuwe cijfers nóg schever zullen zijn.’
Want…
‘Want in die cijfers is er sprake van 1475 bedrijven die direct ‘aan de cao gebonden zijn’, daarnaast zijn er bedrijven die ‘gebonden zijn aan de werkingssfeer’ van de cao. Samen waren dat er op 1 oktober 2011 bij elkaar 2523. Als ik dan uit andere bronnen haal dat we in Nederland in totaal zo’n 10.000 tot 15.000 schildersbedrijven hebben, dan is dat dus absoluut niet representatief!’
“Maar”, zeggen ze, “wij vertegenwoordigen wel de grote massa werknemers én het grootste deel van de omzet…”
‘De CAO Schilders gaat ook over de zzp’ers. Die moeten immers afdragen, onder andere aan het pensioenfonds. Daarmee zijn ook bedrijven zonder personeel partij in dit verhaal. Die zijn dan misschien verrekend in de post ‘personen die onder de werkingssfeer van de cao vallen’ volgens opgave zijn dat er 21.100, waarvan 16.558 mensen in vaste dienst. In 2010 waren dat er nog 17.076, dat gaat hard. En let wel: peildatum 1 oktober, hè, als de bezettingsgraad op zijn hoogst is. Slim, want als je in maart zou peilen, dan heb je het over een paar duizend werknemers minder. Inmiddels is het aantal arbeidscontracten nog verder teruggelopen, en is er sprake van dat er méér uitzendkrachten en zzp’ers in de branche actief zijn dan mensen met een vast contract. Ik ben dan ook heel benieuwd naar die nieuwe cijfers.’
Euhh… oké, laten we zeggen dat de cao niet verplicht kan worden. Is dat iets goeds?
‘Goed of slecht is hier eigenlijk niet aan de orde. De cao houdt een huis overeind dat eigenlijk al helemaal ingestort is. In de afgelopen decennia hebben we mooie voorzieningen met elkaar afgesproken: pensioenen, scholing, allerlei verlof- en reisregelingen. En dat kon ook toen er nog 30.000 vaste arbeidscontracten waren. Die zijn er nu niet meer, en dus kan het niet meer uit.’
Elk schildersbedrijf moet zelf met zijn werknemers arbeidsvoorwaarden gaan bespreken?
‘Inderdaad. Voor zover je nog met vast personeel werkt. De instroom van vakmensen uit de MOE-landen zorgt voor een grote prijsdruk, evenals de toename van het aantal zzp’ers en het flexibel kunnen werken met uitzendkrachten. Ik zeg: schaf de cao af en ga terug naar de basis. Over loon worden we het onderling wel eens. Onderwijs moet je helemaal niet als branche willen organiseren. De overheid geeft 70 miljard aan onderwijs uit, moeten wij daar nog aan bijdragen? In ons eigen, tachtig jaar oude bedrijf, leiden we zelf onze mensen op. Het leermeester-gezelmodel werkt toch het beste in de bouw. Ook hebben we mensen met een handicap in dienst, dat hoort bij je sociaal ondernemerschap, dat doe je gewoon. Daar heb ik geen cao voor nodig.’
Maar je voorkomt niet dat er geconcurreerd wordt op arbeidsvoorwaarden
‘Kijk, het gevolg van het open zetten van de Europese binnengrenzen, het afschaffen van het verplichte ondernemersdiploma en het toelaten van flexwerk heeft ertoe geleid dat de lonen onder druk staan. Dat zouden we elkaar nu eens toe moeten geven. Ik ben erg pro Europa, maar dat betekent ook dat ik accepteer dat onze lonen moeten dalen en die in andere landen moeten stijgen, tot ze een nieuw gemiddelde bereikten. Dán heb je een interne markt. We zullen het hier in de rijkere landen dus gewoon een stukje minder krijgen. Dan heb ik het niet per se over het loon van de huidige werknemers, maar wel over dat van nieuwe krachten.’
Dus als de cao niet meer avv is, breekt bij Liebregts niet de beer los?
‘Ik denk dat we nog lang vrijwillig de CAO Schilders zullen blijven volgen. Maar ik heb meer ruimte nodig voor maatwerk. Neem een reiskostenvergoeding. Uiteraard betaal ik die als de mannen van hier naar Rotterdam steeds een uur in de auto zitten. Maar moet ik het ook berekenen over een ritje hier binnen de stad? Dat slaat toch nergens op? Op dat soort punten knelt de cao.’
Zoekt u gelijkgestemden? Wat is uw plan?
‘In een rechtstaat kan een eenling het verschil maken. Ik zoek geen medestanders, het gaat me om het recht. Ten eerste wacht ik af tot de CAO Schilders wordt ingediend, met de onderliggende cijfers om er de aanvraag tot avv mee te onderbouwen. Dan pas kan ik het officieel aanvechten. Maar zelfs als het ministerie me dan in het ongelijk stelt ga ik door, dan heb ik nog wel wat politieke pijlen op mijn boog… Dit wordt vervolgd!’