Het Fries Scheepvaart Museum, gesitueerd aan het Kleinzand in Sneek, is een populaire dagattractie (zie ook kader). Een museum over de geschiedenis van de Friese scheepvaart en over de stad Sneek. Waar je nu busjes van pakketbezorgers af en aan ziet rijden, legde vroeger het beurtschip aan in dorpen en steden.
Skûtsjes en tjalken waren de vrachtvervoerders van de negentiende eeuw. Fryslân had vroeger zelf een oorlogsvloot en palingvissers uit Heeg beschikten in Londen over een eigen aanlegplaats. Onder andere deze informatie is in het museum te vinden., dat in vijf aan elkaar grenzende monumentale herenhuizen is ondergebracht.
“In het museumcomplex wordt veel energie verbruikt en daarom wilde het museumbestuur graag een verduurzamingsslag maken, in combinatie met de planmatige schilderbeurt. In dat kader verving een glaszetbedrijf onlangs al het enkelglas door vacuümglas met een UV-werende coating en inbraakwerende eigenschappen. Een prima besluit, want door het enkelglas ging veel warmte verloren. Wij kregen vervolgens de opdracht om daarna het buitenschilderwerk uit te voeren”, legt mede-directeur Jan Bauke Buwalda van Ganzinga Schilderwerken uit Dronrijp (zie ook kader) uit.
“Daarbij was verzoek aan ons om de authentieke kleuren van weleer weer op de voorgevel aan te brengen. De museumdirectie had hiervoor specialist Jilt Heidstra uit Leeuwarden eerst historisch kleuronderzoek laten uitvoeren.”
Foto: Niels de Vries
Buro Erfdiel
“Hoe we dit mooie project in de wacht hebben gesleept? Zo’n acht jaar geleden is het museumcomplex gerestaureerd en mochten wij het buitenschilderwerk uitvoeren. Zodoende hebben we de nodige kennis over dit complex”, legt Buwalda uit.
“Voor onderhoud, verduurzaming en restauratiewerk huurt stichting Fries Scheepvaart Museum Johan Jorritsma al geruime tijd in als directievoerder en hij besloot ons – in nauw overleg met de stichting – wederom in te schakelen voor het buitenschilderwerk. Johan heeft een eigen bedrijf, Buro Erfdiel, een gespecialiseerd adviesbureau voor de instandhouding van monumentale en karakteristieke panden. Als monumentendeskundige helpt hij opdrachtgevers met onder andere het opstellen van restauratie- en verbouwplannen, vergunningen, aanbestedingen, offertebegeleiding, subsidieaanvragen en bouwbegeleiding/ directievoering. Johan was hier in Sneek ook de opzichter bij de projectuitvoering.”
Ganzinga zette dagelijks gemiddeld drie schilders in op het Sneker project: Patrick Galema, Yde Baarda en Lars Ronner. “Lars was eerst leerlingschilder bij ons, maar hebben we nu in vaste dienst genomen. Met zo’n jong talent zijn we erg blij in deze tijd van personeelskrapte”, zegt Buwalda.
Direct na de bouwvakvakantie begonnen zijn schilders aan de klus. De gemetselde voorgevel is gesitueerd aan de schaduwzijde (noordkant) van het museumcomplex en wordt daardoor relatief veel minder belast dan de achterkant. “De voorgevel heeft een enorm oppervlak. Wij moesten alle houtwerk en een klein stukje stucwerk opnieuw schilderen. De algehele verfkwaliteit was nog goed. Op het houtwerk zat voorheen een kleurencombinatie van groen en gebroken wit”, vertelt Buwalda.
Bont kleurenpalet
Omdat het museumcomplex uit vijf aangrenzende historische panden bestaat die allemaal verschillende bouwjaren en van origine een eigen kleurenpalet hebben, was het voor kleuronderzoeker en meesterschilder Jilt Heidstra een flinke klus om een reconstructie van het authentieke beeld te maken.
Samen met zijn zoon Hedser onderzocht hij stratigrafisch alle geveldelen en vatte dat in een verslag samen. Monumentenambtenaar Arnold Blikman van de gemeente Súdwest Fryslân werd vervolgens door Jorritsma benaderd voor een vooroverleg omtrent de vergunningaanvraag voor glasvervanging- en kleurreconstructie. De gemeente en advies- monumentencommissie Hûs en Hiem reageerden enthousiast en verleenden hiervoor vergunning.
“Uiteindelijk zijn daar zo’n vijftien verschillende kleuren uit voortgekomen, die wij mochten aanbrengen. Het is een bont palet met kleuren zoals steengrijs, olijfgroen en lichtivoor geworden, dat als geheel goed bij elkaar aansluit hierdoor voor een mooi totaalbeeld zorgt”, vindt Buwalda.
“Het museumcomplex springt er nu echt uit in de straat en dat was voorheen niet zo. Het volgde tot dusver altijd de gangbare groene en crème kleuren, zoals die door de decennia zijn ontstaan als modetrend. Vroeger was er veel meer kleur. Met name monumentengemeenten geven de laatste jaren meer prioriteit aan het kleurgebruik van weleer.”
De meeste kleuren op het Scheepvaartmuseum komen uit de NCS-waaiers en drie zijn RAL-kleuren. Boonstoppel Verf maakte het verftechnisch advies. Als grondlaag werd Garantie Exqua d’Or Grondverf aangebracht en als aflak Garantie Exqua d’Or, hoogglanzende, luchtdrogende lakverf voor buiten op basis van met siliconen gemodificeerde alkydhars.
Omdat er in dit project andere dan de bestaande kleuren op het houtwerk kwamen, koos Ganzinga voor een 2,5 beurt. Ook de timpanen en ornamenten werden in de Garantie Exqua d’Or gezet.
Foto: Niels de Vries
Planning
“We konden alle schilderwerk vanaf de vaste steiger uitvoeren. Alleen voor de schoorsteenborden hadden we twee dagen een hoogwerker nodig”, zegt Buwalda. “Bij onze werkzaamheden hielden we zoveel mogelijk rekening met de museumbezoekers. Dat vroeg om een strakke planning. Dankzij windgaas en een kap met krimpfolie hadden onze schilders relatief weinig last van de soms grillige weersomstandigheden.”
Buwalda: “Als er buiten echt niet konden worden geschilderd, dan was er gelukkig binnen nog wel wat klein onderhoudswerk te doen. Tussendoor hebben onze schilders zelfs nog de wanden van een museumzaal in een andere kleur gezet. Dat kwam onverwacht aan de orde en konden we ad hoc uitvoeren”, glimlacht hij. Voor ons was dit een speciaal project. Je brengt de authentieke look van een historisch complex weer fraai terug in het straatbeeld. Daar zijn we erg trots op!”
Foto: Niels de Vries
____________________________________________________________________________________
Ganzinga Schilderwerken
Voor zover uit naspeuringen van het bedrijf zelf blijkt, is er sinds 1756 een Ganzinga als schilder actief in Dronrijp. Anno 2023 staat in de persoon van Dirk Ganzinga nog steeds een nazaat aan het roer van het familiebedrijf. Hij nam de zaak in 1995, samen met medewerker Jan Bauke Buwalda over van zijn vader Anne.
“Ik ben in 1986 als schilder/glaszetter in het bedrijf begonnen en sta sinds 1994 mede aan het roer. Dirk en ik hebben een goede klik met elkaar”, zegt Buwalda. “We hebben momenteel tien werknemers in dienst. We werken voornamelijk in Fryslân en incidenteel in Groningen of Drenthe. De voedingsindustrie is een belangrijke opdrachtgever van ons en daarnaast doen onder andere particulieren, gemeenten, stichtingen en het bedrijfsleven graag een beroep op ons. Van woningcorporaties hebben we afscheid genomen. Dat vonden we niet rendabel genoeg.”
______________________________________________________________________________________________________________________________
Fries Scheepvaart Museum
Vereeniging Het Friesch Scheepvaart Museum werd op 18 mei 1938 opgericht. Lucas Poppinga, burgemeester van Sneek, was van mening dat de stad een slechtweervoorziening nodig had. Vanaf 1925 groeide het watersporttoerisme in Friesland en Sneek vervulde daarin een centrumfunctie. Of er behoefte was aan een museum werd gepeild met een tentoonstelling in 1938 tijdens het zeilevent Sneekweek. In één maand tijd kwamen er 3.600 bezoekers naar deze tijdelijke expositie over de Friese scheepvaart.
Daarom werd besloten een permanent museum in te richten in het Weeshuis aan de Kruizebroederstraat. Na de Tweede Wereldoorlog verhuisde het museum naar een pand op het Kleinzand. In 1976 kwam de exploitatie van het museum (foto) in handen van de stichting Fries Scheepvaart Museum. Door de jaren heen werd het gebouw flink uitgebreid door een aantal naastgelegen panden te verwerven en is het nu gevestigd in vijf monumentale herenhuizen, die van binnen met galerijen aan elkaar zijn verbonden.
_____________________________________________________________________________________________________________________________