Na de intentie tot het overnemen van een bedrijf, de zoektocht naar mogelijke kandidaten, de eerste kennismaking en de waardebepaling, zal er uiteindelijk voldoende geld moeten zijn voor een bedrijfsovername. Behalve een bank als kredietverstrekker zijn er meer (combinatie)mogelijkheden.
‘De verantwoordelijkheid voor de betaling van een bedrijfsovername ligt vanzelfsprekend bij de kopende partij’, legt Ben olde Hartman uit. Samen met zoon Richard olde Hartman maakt hij deel uit van Olde Hartman Advies uit Amersfoort, gespecialiseerd in fusie- en overnametrajecten van mkb-bedrijven in de bouwnijverheid. ‘Een deel van de overnames komt voor rekening van particulieren. Ze moeten zich realiseren dat je met grofweg 100.000 euro bij een complete overname geen bedrijf kunt overnemen. Met wat materieel, een hoogwerker en een paar bedrijfswagens zit je al snel op pakweg 75.000 euro.’ Richard olde Hartman vult aan: ‘En dan hebben we het niet eens over het werkkapitaal voor het crediteuren-debiteurenverkeer en het betalen van medewerkers. Want voordat de eerste rekeningen in de nieuwe setting betaald zijn, ben je al één à twee maanden verder, terwijl er al wel rekeningen, salarissen en premies betaald dienen te worden.’
Er moet dus een externe financier in beeld zijn. Dat kan behalve eigen geld de bank zijn, maar ook de verkopende partij kan daarin een rol spelen. Een potentiële koper, zeker een particulier, bijvoorbeeld een projectleider/voorman bij een management buy-out, moet zich daar op voorhand al een beeld van hebben gevormd, anders heeft de hele exercitie geen zin. Ben olde Hartman: ‘Die financiering kan dus uit verschillende partijen bestaan, waaronder het eigen vermogen. En dat wordt al snel duidelijk bij wederzijdse inzage in de boeken. Uit de laatste belastingaangifte van de koper valt het eigen vermogen af te leiden. Het is basale informatie voor ons adviseurs om grofweg in te schatten of er mogelijk andere financiers in beeld zijn om serieus verder te gaan.’
Die verdere verschillende partijen kunnen privépersonen zijn die het vertrouwen in de koper hebben en die garant staan voor een deel van de overnamesom. Richard olde Hartman: ‘In het zakelijk jargon worden ze ook wel eens “business angels” genoemd. Bijvoorbeeld uit het eigen netwerk, maar soms ook uit de zakelijke advieswereld. Ze kijken graag, ook uit eigen belang, over de schouder mee bij de overname en bij de verdere ontwikkeling van het over te nemen bedrijf.’
Tegenwoordig is ook crowdfunding een manier om meerdere personen bereid te vinden ergens in te investeren. Volgens Richard olde Hartman is dat een minder geschikte manier van financiering bij bedrijfsovernames, omdat van anonimiteit van de twee partijen dan geen sprake meer kan zijn. Anonimiteit is in dit soort trajecten eerder regel dan uitzondering. Want stel, een overname ketst om wat voor reden af, dan zal bij crowdfunding al snel publiekelijk bekend zijn dat bedrijf X voornemens is om het van de hand te doen. Voor beide partijen geen wenselijke situatie, op het gevaar af dat er al snel geruchten de ronde kunnen doen.’
Het is zeker niet uitgesloten dat de verkopende partij zelf een deel van de financiering voor rekening neemt. Ben olde Hartman: ‘Bijvoorbeeld omdat de verkoper een vast vertrouwen heeft in de overnemende partij en in de toekomst van “zijn of haar” bedrijf. Het kan bestaan uit een deel van de financiering of uit het uitstel van betaling van een deel van de overnamesom.’
En last but not least: financiering door de bank. Richard olde Hartman: ‘Let wel, dit is de meest rigide partij die een hoge mate van zekerheid verlangt, zoals verpandingsrecht op bepaalde activa. Niet op onroerend goed, op het pand, zoals de term doet vermoeden, maar op materieel, wagens, voorraad en/of op debiteurenvorderingen. Klop bij voorkeur pas aan bij een bank nadat je al de garantie hebt van een of meerdere andere financiers; dat praat dat een stuk gemakkelijker dan dat je met een bank gaat praten met alleen een deel eigen vermogen.’
Bij financiering via de bank is het zogenoemde Borgstellingskrediet een overweging waard. Het is een zakelijke lening waarbij de overheid garant staat voor een deel van de financiering. De Borgstellingskrediet is door de overheid in het leven geroepen om het midden- en kleinbedrijf te stimuleren, bedoeld voor starters en innovatieve bedrijven. Banken zijn over het algemeen wat huiverig deze bedrijven te financieren. Het overige deel is dan een Bedrijfskrediet waarvoor de overnemende partij zekerheden moet kunnen bieden.
Allerlei combinaties zijn dus mogelijk. Zo kan huurkoop een optie zijn, waarbij het eigendom van het over te nemen bedrijf pas overgaat na de laatste betalingstermijn. Voordeel hiervan is dat de gehele overnamesom niet direct hoeft te worden gefinancierd. Nadeel is echter wel dat de kopende partij gedurende deze periode nog geen juridisch eigenaar is.
En komt de overnemende partij uit de eigen gelederen, bijvoorbeeld een mede-eigenaar of werknemer, dan zou de verkopende partij ervoor kunnen kiezen om het bedrijf ‘geruisloos’ door te schuiven. Het is een methodiek die voorkomt bij kleine bedrijven zoals een eenmanszaak, vof of cv. In dat geval neemt de overnemende partij het bedrijf over tegen de fiscale boekwaarde, die vaak lager is dan de werkelijke waarde.
De verkopende partij rekent dan minder af bij de Belastingdienst en de koper hoeft daardoor minder te financieren. Over de meerwaarde bij verkoop of beëindiging moet de overnemende partij in de toekomst dan nog wel belasting betalen.
Olde Hartman Advies
Ben en Richard olde Hartman van Olde Hartman Advies uit Amersfoort zijn gespecialiseerd in fusie- en overnametrajecten van mkb-bedrijven in de bouwnijverheid. Het adviesbureau is ook partner van werkgeversvereniging OnderhoudNL. Daarnaast voert het bedrijf de website bouwbedrijvenbeurs.nl waar potentiële kopers en verkopers zich anoniem kunnen etaleren. Deze korte serie artikelen is vooral gericht op de kleine(re) en middelgrote schilder- en onderhoudsbedrijven, omdat daar veel vragen en verkeerde inschattingen bestaan over de bedrijfsovername.