Voor Randolph Algera is het even wennen. Meestal is deze specialist in conservatie, restauratie en reconstructie van beschilderde (historische) binnenruimtes en objecten zelf hoofdaannemer in dergelijke projecten. In het Zwolse Statenzaalgebouw voert hij zijn werkzaamheden echter uit als onderaannemer van Prins Bouw uit ’t Harde, die de verbouw in opdracht van de gemeente Zwolle doet.
“Ik kreeg de kans om aan dit mooie project mee te werken en besloot toe te happen. Doorgaans denk ik in projecten volop mee over kleurkeuzes, reconstructies en andere details, maar nu ben ik puur als uitvoerende partij ingehuurd. Specialist Bert Jonker heeft kleurhistorisch onderzoek gedaan en op basis van zijn plan voer ik alle werkzaamheden uit. Inclusief de gangen gaat het in totaal om tien ruimten, verdeeld over twee etages”, zegt Algera.
“Ik heb opdracht gekregen te conserveren en te retoucheren op de bestaande verflagen. We gaan niet terug naar de authentieke look.”
Het pronkstuk in het gebouw is de voormalige Statenzaal op de eerste verdieping. “Daarin zaten voor ons de meeste arbeidsuren”, aldus Algera
Allure
Het Zwolse rijksmonument is een gebouw met allure. De historie in het kort. Zwolle werd in 1803 de hoofdstad van de provincie Overijssel. Daar hoorde een provinciehuis bij en in 1874 verrees dit zogenoemde Gouvernementsgebouw in neoclassicistische stijl.
Onder leiding van rijksbouwmeester Jacobus van Lockhorst werd naast dit pand – tussen 1895 en 1898 – het Statenzaalgebouw opgetrokken in neogotische stijl. De ruimten in dit gebouw zijn ook neogotisch ingericht. De stijl is doorgevoerd tot in het kleinste detail, met onder andere veel sjabloneer-, bies- en goudwerk op de wanden en plafonds.
“Door de jaren heen zijn deze schilderingen een paar maal bijgewerkt door schilders en daarbij zijn niet altijd de juiste kleuren en patronen aangebracht. Mijn taak is om alle decoratieve afwerkingen en muur- en plafondschilderingen in het gebouw te conserveren en/of te retoucheren. Alleen in het trappenhuis en de entreehal is gekozen voor reconstructie, omdat niet meer was te achterhalen hoe de originele aanblik ooit was”, vertelt Algera.
“Vooral het onder handen nemen van de decoraties op het houtwerk van de grote plafonds in de diverse ruimten is monnikenwerk. Daar krijg je een stijve nek en zere spieren van, maar het eindresultaat maakt veel goed”, zegt Algera. “Eerst lijm ik de losse verfdeeltjes vast, daarna is het een kwestie van de schildering reinigen en beginnen aan de retouchering. Daarvoor gebruik ik gouache- en olieverf.”
Vercruysse voert, met verlichting op zijn hoofd, retoucheerwerk uit in een van de gangen
Statenzaal
Omdat er door Algera een enorme hoeveelheid werk moet worden uitgevoerd, heeft hij voor dit project de hulp ingeroepen van de Belgische restauratieschilder Curd Vercruysse. “Hij is een goede vriend van me. Bij grote projecten doe ik graag een beroep op hem. Verder springt mijn partner Gabriëlle Westra zo nu en dan bij”, vertelt Algera.
Het reparatiewerk op de houten ondergronden laat Algera uitvoeren door Jouke Jongsma Restauratie Ambacht uit Donkerbroek. “Voor het voorwerk op onder andere de gestucte wanden en plafonds doe ik een beroep op schildersbedrijf Westra uit Aldtsjerk. Zij maken de ondergrond klaar, zodat wij daarna verder kunnen met het decoratiewerk. Westra brengt voor ons ook de basisbanen op de wanden aan.”
Hèt pronkstuk in het gebouw is de voormalige Statenzaal op de eerste verdieping. In deze ruimte zijn onder andere prachtige wandschilderingen op doek, een enorm oppervlak aan plafondschilderingen en gebrandschilderde glas-in-loodvensters met de wapens van de Overijsselse gemeenten in 1894 en het Overijsselse Ridderschap te zien.
De muren zijn in polychromie (veelkleurig) uitgevoerd met figurale beschilderingen. “Vanaf de steiger hebben we hier alle wand- en plafondschilderingen geconserveerd. Daarin zaten tot dusver de meeste arbeidsuren”, zegt Algera.
“De schilderingen op doek hebben we schoongemaakt en aan de wand gerestaureerd.” Een leuk detail in de Statenzaal: de oude haardschouw, in een hoek van de ruimte, werd in de jaren zestig kunstzinnig beschilderd door de beroemde schrijver en beeldend kunstenaar Jan Cremer. “Ook die schildering heb ik geretoucheerd”, vertelt Algera.
Vooral het onder handen nemen van de decoraties op het houtwerk van de grote plafonds in de diverse ruimten is monnikenwerk voor Algera en Vercruysse
Minerale look
Op de gestucte wanden in het Statenzaalgebouw wordt Keim-verf aangebracht. “In het verleden zijn in dit gebouw bij het onderhoudsschilderwerk veel organische muurverven aangebracht over de authentieke verflaag, waardoor de orginele, minerale look helaas verloren is gegaan. Door nu onze Keim Innostar op het stucwerk aan te laten brengen, krijgen de wanden de minerale look van weleer weer terug”, stelt buitendienstmedewerker Eric van Duiven van Keim.
“Dit product hecht prima op oude, organische lagen. Het is een natuurlijke, matte en hoogwaardige sol-silicaat binnenmuurverf met een uitstekende dekking, hoge witgraad, en een goede reinigbaarheid.”
“Hiermee ontstaat een ideale ondergrond voor Randolph om zijn decoratie- en reconstructiewerk met Keim-verf aan te brengen”, aldus Van Duiven. Hij zegt bij veel architecten het historisch besef te missen op het gebied van muurverven. “Ik zie bijvoorbeeld in veel historische gebouwen dat daar bij restauraties latexverf op wanden en plafonds is aangebracht. Dat vind ik echt niet kunnen. Je moet altijd gaan voor de authentieke, minerale look. Daarmee doe je recht aan de historie.”
Voor het voorwerk op onder andere de gestucte wanden en plafonds doet Algera een beroep op schildersbedrijf Westra
Reconstructie
Niet alleen de Statenzaal met daarin nog de commissarisstoel en de banken voor de statenleden zijn een lust voor het oog. Ook de overige vertrekken, zoals de gangen en werkkamers met meubilair, zijn rijkelijk gedecoreerd. Zo trekken in de gangen de fraai betegelde lambriseringen en vloeren de aandacht.
Dit alles maakt de Statenzaal, volgens de kenners, tot een ‘Gesamtkunstwerk’.In de entreehal van het Statenzaalgebouw bracht Algera een reconstructie aan, gebaseerd op een ontwerp van Bert Jonker. “Hoe deze ruimte er ooit heeft uitgezien, was onbekend. Bert is daarom in de archieven gedoken en heeft daar zijn reconstructie op geënt. Ik heb vervolgens de gekozen kleuren en decoraties aangebracht in de entreehal en onder andere een soort van sterrenhemel aangebracht, zoals die er vroeger ook moet hebben gezeten”, legt Algera uit.
In april hoopt hij het Zwolse project te kunnen afronden. “Wat het moeilijkste is aan deze klus? Dat ik in relatief weinig tijd zo’n groot project op hoog niveau moet afwerken. Ondertussen lopen erg veel bouwvaklieden rond in het pand, die allemaal hun werk moeten doen. In al die drukte sta ik dan met mijn team te penselen. Dat is soms best lastig.”
———————————————————————————————————————
Herbestemming
De Statenzaal is een van de opvallendste gebouwen in de Zwolse Diezerstraat. Het prachtige pand, waar ooit Provinciale Staten van Overijssel bijeen kwam voor vergaderingen, kreeg later de functie van centrale bibliotheek en fungeerde daarna onder andere enige tijd als podium voor kunst en cultuur. Het historische pand wordt nu omgebouwd tot hotel, grand café en hostel. Naar verwachting wordt het project in mei opgeleverd.
———————————————————————————————————————-
Algera in actie: “Ik heb opdracht gekregen te conserveren en te retoucheren op de bestaande verflagen. We gaan niet terug naar de authentieke look.”
In de entreehal van het Statenzaalgebouw bracht Algera een reconstructie aan, gebaseerd op een ontwerp van Bert Jonker
De schilderingen op doek werden door Algera schoongemaakt en aan de wand gerestaureerd