In de schildersbedrijfstak klaagt men over gebrek aan vakinhoudelijke kennis en praktische basisvaardigheden van personeel dat nieuw instroomt. Het inkorten van opleidingstrajecten in de jaren 2010-2014 laat zijn sporen na. De verkorting van de opleidingen op niveau 4 (mbo) tot maximaal drie jaar werkt door naar andere niveaus.
Opleidingen op lagere niveaus (schilder en gezel schilder) moeten daardoor niet langer duren dan opleidingen op de hogere niveaus. Het betekent dat minder aandacht kan worden besteed aan vakinhoudelijk opleiden. Dat zie je in de beroeps opleidende leerweg (BOL) maar ook in de beroeps begeleidende leerweg (BBL).
Steunpakket
In het Algemeen Dagblad van 29 mei jl. stond: ‘Ondernemers, dit is het moment voor scholing’. Wat is de boodschap? De overheid presenteert een tweede steunpakket om de coronacrisis door te komen. Bedrijven doen er goed aan nu te investeren in ontwikkeling van scholing en bijscholing. Dat stellen lector bij het Landelijk Expertisecentrum ‘Familiebedrijven’, Ilse Matser en de voorzitter van Ondernemend Nederland, Hans Biesheuvel.
Zet daarom in op het versterken van menselijk kapitaal is hun advies’: ‘Het is belangrijk om nu te investeren in kennis van werknemers en ondernemers door bijscholing en ontwikkeling van praktische vaardigheden. Deze inzet en investering zullen ons slimmer uit deze crisis halen.’
‘Vaak zeggen bedrijven geen tijd te hebben voor scholing. Natuurlijk blijft nu overleven prioriteit nummer één. ‘Maar als er in deze coronacrisis tijd over is, doen ondernemers er verstandig aan te investeren in bijscholing. Goed voor het bedrijf, de werknemer en de Nederlandse economie’, stellen Biesheuvel en Matser: ‘Investeren in personeel kunnen ondernemers niet alleen. Dit vraagt om afstemming met de aanbieders van opleidingen. Het reguliere beroepsonderwijs en private onderwijsinstellingen bieden deze mogelijkheden. Door meer vraaggestuurd te werken, kunnen zij opleidingstrajecten aanbieden die het werkveld nu nodig heeft.’
Daarnaast kan, volgens Biesheuvel en Matser, de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt veel beter. ‘Kleine bedrijven moeten worden gestimuleerd de meerwaarde te zien van nieuwe kennis. Scholen kunnen hierbij helpen door meer tijd te steken in het zoeken naar kleine bedrijven. Kijk naar wat het bedrijfsleven nodig heeft en pas vakken daarop aan. Het ministerie van Onderwijs, de Vereniging Hogescholen, de MBO-Raad en de NVAO kunnen hier met ondernemers een doorbraak forceren. Als we de steunmaatregelen omzetten naar investeringen in vaardigheden dan is het nooit weggegooid geld’, aldus het duo.
Uitgelezen kans
Een prachtige uitdaging om het kennisniveau op het gebied van onderhoud aan de buitenschil van woningen en gebouwen en met name het onderhoud (bescherming en verfraaiing) van houten gevelelementen op te waarderen.
Geveltimmerwerk was vroeger zeer onderhoudsintensief, maar door kwaliteitsverbeteringen van toegepaste houtsoorten, betere verbindingen, dorpelafdekkers/ neuslatten, andere beglazingssystemen, nieuwe verfsystemen en onderhoudprestatieplannen is de onderhoudscyclus sterk afgenomen.
Verffabrikanten geven zelfs tien jaar garantie op de levensduur van verfsystemen. Zijn onze onderhoudsschilders hiervoor voldoende geschoold of bijgeschoold in nieuwe technieken en producten om duurzame onderhoudsmaatregelen uit te voeren? Uiteindelijk moeten zij verstand hebben van ondergronden, het ontstaan van gebreken en herstelmogelijkheden. Dat vraagt om een juiste aanpak.
Een onderhoudsschilder moet niet alleen verfsystemen aan kunnen brengen, maar moet vooral weten waarom en hoe hij veel voorkomende problemen in de praktijk moet oplossen.
Het recent uitgegeven vakboek ‘Schildertechnieken’ (zie ook kader op pag. 14) geeft in het hoofdstuk ‘Houtachtige ondergronden een duidelijke uitleg welke problemen zich bij hout voor kunnen doen en wat de oorzaken zijn. Voor het onderhoud aan houten gevelelementen wordt onderscheid gemaakt tussen de voorbereiding van de ondergrond en het aanbrengen van het verfsysteem.
Ondergrondcondities
Alle bouwmaterialen gaan onder invloed van het klimaat en de tijd verouderen en verweren. De belangrijkste invloeden zijn vocht, temperatuurverschillen, uv-straling, erosie, en chemische -, biologische- en mechanische invloeden. Het in conditie brengen van de ondergrond is erop gericht om schade in de toekomst te voorkomen.
Hierbij wordt vooraf vastgesteld hoe onderhoud van houten gevelelementen moet worden uitgevoerd zodat water geen houtrotschade kan aanrichten. Om houten ondergronden te schilderen moet het houtvochtgehalte < 18 procent zijn.
Jan Janssen van Doorn, oprichter van Ventistone, huisschilder en verftechnicus, houdt zich al jaren bezig met de bescherming van houten bouwdelen. Hij is bekend van de slogan: ‘droog hout rot niet’ en geeft aan dat juiste detailleringen, houten geveltimmerwerk droog houden. Kortom zorg er voor dat een houten ondergrond bouwfysisch in orde is. Zulke condities zijn bijvoorbeeld voldoende beluchting aan de buitenzijde van het geveltimmerwerk.
Daarnaast moeten openstaande houtverbindingen zowel aan de buiten- als binnenzijde worden voorkomen. Glas- en paneelaansluitingen in houten kozijnen dienen aan de buitenzijde voldoende ontlucht en afgedicht te zijn. Maar ook detailleringen in geveltimmerwerk behoren een juiste afwatering hebben en scherpe kanten van het hout voldoende zijn afgerond.
Samen zorgt dit voor een blijvend droog bouwdeel. Niet alleen de verfeigenschappen bepalen de duurzaamheid van het verfsysteem maar het is een samenspel van ondergrond, voorbehandeling, verf en applicatie. Scholing en bijscholing kunnen hier hun steentje aan bijdragen.
Schade analyse
Eerst moet er inzicht worden verkregen in het ontstaan van eventuele gebreken in de ondergrond en het afwerksysteem. Dan pas kan tot herstel worden overgegaan. Is de schade het gevolg van natuurlijke degradatie of zijn er invloeden vanuit de ondergrond of vanuit de omgeving?
Natuurlijke degradaties van het verfsysteem zijn bijvoorbeeld verpoederen, verkleuring en barsten rond noesten na enkele jaren buitenexpositie. Grote schades zoals blaarvorming, totale onthechting en houtrot hebben een diepere oorzaak. Er kan vochtindringing hebben plaatsgevonden, er is niet goed voorbehandeld of er is een verkeerd verfsysteem gekozen.
Ook verkeerde bouwkundige details of ondeugdelijk gelamineerd hout kunnen tot grote schades leiden. Als er sprake is van een natuurlijke degradatie, is er schade door de verminderde weerstand van de verflaag tegen het milieu. Oorzaak van deze schade is de normale veroudering van de verflaag. Verfschade, ontstaan door andere factoren vereist nader onderzoek naar de oorzaak.
Verfsystemen
Voor het schilderen van houten gevelelementen kan een keuze worden gemaakt uit een tweetal verfsystemen, namelijk een waterdampdoorlatend verfsysteem of een vochtafsluitend verfsysteem. Het doel van een verfsysteem voor buiten is het intact houden van de functie die de ondergrond heeft en de vertraging van de algehele degradatie ervan.
Afhankelijk van de staat waarin het bouwdeel verkeert, wordt een systeemopbouw gekozen die kan variëren van het plaatselijk bijwerken tot het geheel kaal maken van de ondergrond en het aanbrengen van een nieuw verfsysteem.
Tijdige signalering van eventuele gebreken en het herstel hiervan voorkomt grote schade of zelfs een totale vervanging van de bouwelementen. De monitoring gedurende de exploitatieperiode is er op gericht om vast te stellen hoe de houten bouwdelen en het aangebrachte beschermsysteem zich houden tijdens de geplande levensduur. Hierdoor zal in de toekomst op het onderhoud aanzienlijk kunnen worden bespaard.
Vakboek ‘Schildertechnieken’
Het vakboek ‘Schildertechnieken’, uitgegeven door Savantis, bezit een brede opzet over hout en onderhoud van buitenschilderwerk. Het beschrijft onderwerpen over het voorbehandelen, reinigen, eventueel verwijderen van oude verflagen, het herstellen van gebreken en het afwerken van houtachtige ondergronden.
Met de informatie uit dit boek is het onder andere mogelijk een keuze te maken voor een geschikt verfsysteem en te kiezen voor de juiste gereedschappen en apparatuur. Het is onmogelijk om alle details in dit artikel te verwoorden en daarom is het aan te bevelen om dit vakboek bij Savantis te bestellen via www.savantiswebshop.nl
Auteur: Gerard Scholten