Soms schrikken de oud-studenten van de schildersopleidingen wanneer ze na jaren weer terugkomen in het dorp waar ze tijdens hun studie het interieur van een kerk hebben opgeknapt. Zo ook in Bovée sur Barboure. Vochtproblemen hinderen een duurzaam resultaat. Elektro osmose biedt wellicht de oplossing.
Al sinds jaar en dag bestaat er in de schilderswereld een traditie van het restaureren van monumentale objecten in Frankrijk. Diverse kerkjes, kapelletjes en een chateau zijn door studenten van de schilder-mbo’s Sint Lucas en Nimeto en de Fontys Pedagogische Technische Hogeschool (PTH) onder handen genomen.
Het interieur kreeg vaak een metamorfose en de bijbehorende heiligenbeelden werden opgeknapt. Diverse schildersbedrijven en verfproducenten maakten deze projecten met hun financiële of materiële steun mogelijk. Het werk zelf werd door studenten voorbereid en uitgevoerd. Educatief, niet alleen vaktechnisch, maar ook op organisatorisch gebied.
Het resultaat is na een week (of meerdere weken, naar gelang het project) fantastisch. Een beleving om voor altijd te koesteren. Het gebeurt dan ook regelmatig dat (oud)studenten een jaar of twee jaar later teruggaan naar ‘hun kerkje’ om te kijken hoe het erbij staat en om goede herinneringen op te halen. En meestal lopen ze met een trots gevoel weer naar buiten.
Teleurstelling
Echter, als er meerdere jaren voorbij zijn gegaan, dan kan de schrik bij een bezoek ook groot zijn; vochtplekken, afbladderende verf en op de basementen van de pilasters is er zelfs mosaangroei te zien. Wat zonde van al dat werk! De trots van weleer kan dan makkelijk omslaan in teleurstelling.
Zo is het ook met de kerk in Bovée sur Barboure, in het departement Meuse in Noordwest Frankrijk, gegaan. In 2008, 2009 en 2010 hebben studenten van Sint Lucas en van de Fontys PTH weer een prachtig plaatje van deze kerk gemaakt. Mooie herinneringen aan deze werkzaamheden met een groep gelijkgestemden worden gekoesterd. De borden met alle namen getuigen nog steeds van hun inzet en aanwezigheid. Namen worden met plezier teruggezocht. Echter, tien jaar later blijkt dat de open latexproducten en de veegvast toch niet bestand zijn tegen de vochtproblemen in deze kerk.
Vochtprobleem
De meeste kerken in deze regio hebben een vochtprobleem. De kerken zijn opgetrokken uit een poreuze beige steen genaamd ‘Pierre de Reffroy’ of ‘Pierre d’ Euville’. Vanwege de poreuze structuur is de capillaire werking relatief groot; er wordt veel grondwater opgezogen. Daarnaast is er nog de regen die gevel aan de regenkant extra nat maakt.
Tot nu toe werd er bij een opknapbeurt van het interieur gekozen voor het opbrengen van verf met een open structuur. Het vocht moest eruit kunnen. Dus veegvast op de muren en een op kleur gemaakte latex met een open structuur voor de decoraties en de beelden. Dat werkt op heel veel plaatsen goed, maar het blijkt geen duurzame oplossing te zijn voor plekken met een vochtigheid van meer dan 80 of 90 procent! Maar hoe dan wel?
Tot nu toe zijn er voor de objecten in de regio Meuse diverse oplossingen de revue gepasseerd. Bijvoorbeeld het plaatsen van een voorwand, het injecteren met kunsthars, het hydrofoberen van de buitenkant, het aanleggen van een afwateringssysteem of het aanbrengen van een koperdraad. Er wordt op verschillende plaatsen voor verschillende oplossingen gekozen. Sommige oplossingen zijn erg kostbaar, andere niet.
Elektro osmose
Voor de kerk in Bovée sur Barboure is samenwerking gezocht met de plaatselijke deskundigen op steengebied. De kennis met betrekking tot deze specifieke vochtproblemen is in Nederland, een baksteenland bij uitstek, moeilijker te vinden. Zo kwam men terecht bij een technische oplossing die elektro osmose heet. In Nederland zijn we nog niet heel erg bekend met deze techniek (zie artikel op cobouw.nl van 6 mei 1999!).
Bij elektro osmose wordt het vochtprobleem niet vanuit schildertechnisch en niet vanuit bouwtechnisch, maar vanuit natuurkundig perspectief bekeken. Factoren als druk van de atmosfeer, capillaire werking, adhesie en oppervlaktespanning veroorzaken een verplaatsing van water. Door de verplaatsing van water ontstaat er een elektrisch potentiaalverschil. Door dit potentiaalverschil nu te neutraliseren, wordt het optrekkend vocht tegengehouden. Het vocht wordt naar een andere plek ‘geleid’ en het gebouw kan drogen. Het is een voor de schilder een hele nieuwe gewaarwording, maar in Frankrijk is deze techniek – naar verluid met succes – in diverse kerken en kastelen toegepast.
Silicaatverf
Rond Hemelvaart toog een groep (oud-)docenten en -studenten naar de kerk in Bovée sur Barboure voor een hersteloperatie. Alleen de bovenste meters van de muur, onder de gewelven en langs de ramen, zijn geschilderd. De onderste meters blijven voorlopig niet afgewerkt zodat de elektrotechnici van StopRise (zie www.stoprise.com) hun werk kunnen doen. Voor de afwerking is niet gekozen voor veegvast of een open latex, maar voor een silicaatverf. Voor dit nieuwe verfsysteem is gekozen in overleg met Drost Coatings.
De ondergrond moest daarvoor wel zeer grondig worden schoongemaakt om zo een goede hechting aan de minerale ondergrond mogelijk te maken. Hiervoor werden een druksproeier, schuursponsen en water gebruikt. Hiermee bleef de veegvast nat en verwijderbaar en werd er niet teveel water toegevoegd in de toch al natte kerk. De waterstofzuiger verwijderde het vuile water op de grond.
Eén laag bleek voldoende. De silicaatverf is op kleur gemaakt in het lab van Drost Coatings te Venlo, die de silicaatverf ook sponsorde. VanderSluijs totaalonderhoud uit Rossum sponsorde diverse overige materialen. Het dorp zelf zorgde voor de steigers, de gereedschappen en voor de hartelijke en culinaire ontvangst. Het is interessant om de komende jaren de resultaten van de verschillende oplossingen tegen optrekkend vocht in deze regio te volgen en te vergelijken.
Op zoek naar de juiste kleuren voor herstel van de decoraties.
