Schilderwerk aan monumentale gebouwen? Een goede schilder kán dat toch gewoon?
‘Een goede schilder. Daar zeg je wat. Een goede schilder heeft kennis van ondergronden, materialen en werkmethodes. En gaat voor zo goed mogelijk schilderwerk. Dus ja, een goede schilder kan best een oud gebouw goed schilderen. Alleen: wat betreft monumenten komen daar de regels bij voor de instandhouding van historisch erfgoed. Een erfgoedschilder beoordeelt de technische staat van de historische ondergrond en het historische schilderwerk volgens de regels van de restauratie-ethiek. Vervolgens past hij of zij de passende werkmethoden toe voor het conserveren, het repareren en het vernieuwen van schilderwerk. En dat in de juiste omvang, op duurzame wijze, met zoveel mogelijk de oorspronkelijke materialen, werkwijzen en gereedschappen. Dat is best een verschil met “gewoon” goed schilderen.’
Oh ja. Dan heb je het zeker over ingewikkeld werk.
‘Nee hoor. Deze regels voor de instandhouding van monumenten gelden ook voor het onderhoudsschilderwerk aan authentieke kozijnen, deuren en muren. Het besef daarvan neemt steeds meer toe. Zeker ook bij eigenaren van monumenten, waaronder het Rijksvastgoedbedrijf en bijvoorbeeld de Vereniging Hendrick de Keyser. Daarom bestaat er al langer een erkenningsregeling voor allerlei ambachten: timmerlieden, steenhouwers, loodgieters, glazeniers en dergelijke. Schilders zijn daar sinds 2011 bij aangesloten. We leggen dat wel eens uit met een plaatje van een piramide voor al het onderhoudsschilderwerk: helemaal aan de top staat de ‘restauratie en conservering van schilderingen’. Dat is echt specialistenwerk dat buiten de uitvoeringsrichtlijn (4009 Historisch schilderwerk) valt. In de piramide staat direct daaronder ‘bijzondere historische schildertechnieken’ zoals vergulden, houtimitatie, marmerimitaties, heraldiek, etc. En daar onder heb je het niveau van het historisch schilderwerk, onderhoudsschilderwerk dat door restauratieschildersbedrijven wordt uitgevoerd aan en in monumenten en cultuurhistorisch waardevolle gebouwen, objecten en waterbouwkundige werken. Aan de voet van de piramide heb je dan het ‘reguliere’ schilderwerk, de grote bulk: onderhoudsschilderwerk aan onroerend goed zonder monumentale status.’
Aan de URL 4009 ‘Historisch schilderwerk’ en de BRL 4000 ‘Onderhoud en restauratie van monumenten’ heb je meegeschreven. Nogal taai.
‘Ja, dat zijn andere teksten dan wanneer je een lesmethode schrijft, of bijvoorbeeld een Handboek Schilders- en Afwerkingstechnieken. Het zijn juridisch onderbouwde stukken met bepalingen waar je als erkend restauratieschildersbedrijf aan moet voldoen. Daar word je dan ook op gecontroleerd door de certificerende instelling KIWA, die ook om de drie jaar terugkerende audits uitvoert. De BRL (Bedrijfsrichtlijn) bepaalt hoe je bedrijf moet zijn ingericht om te kunnen voldoen aan de kwaliteitseisen. De URL (Uitvoeringsrichtlijn) bepaalt aan welke voorbereidende en uitvoerende eisen je moet voldoen om historisch schilderwerk uit te voeren.’
Ok… lastig!
‘Ja. En daarom is er nu een werkboek gekomen, op verzoek van OnderhoudNL, sector Restauratieschilders. Ik beschrijf daarin steeds per bepaling uit de BRL of de URL wat daar wordt bedoeld. Gratis voor leden van de branchevereniging, niet-leden kunnen het document bij OnderhoudNL kopen.’
Hoe kun je als schildersbedrijf je mensen tot erfgoed- of specialistschilder opleiden?
‘De minimale eisen om historisch schilderwerk uit te voeren zijn gediplomeerden met gezel schilder niveau 3 en een werkervaring van minimaal drie jaar. Voor de historische schildertechnieken is dat specialist schilder niveau 4. Veel (vaak oudere) schilders hebben veel kennis en ervaring opgedaan met het uitvoeren van historisch schilderwerk op houten, steenachtige, betonnen en metalen ondergronden. Door EVC (Erkenning Verworven Competenties) kunnen deze mensen laten zien wat die opgedane kennis en ervaring waard zijn. Toch is het altijd goed om extra opleiding te volgen.’
Waar komt die toegenomen behoefte van bedrijven vandaan om zich te laten certificeren?
‘Met een ERM-certificaat schept een bedrijf vertrouwen in vakmanschap en bedrijfsprocessen. En in de kennis, ervaring en competenties van de medewerkers. Je toont er mee aan dat je werkt met begrip en aandacht voor historische waarden. Als gecertificeerd bedrijf biedt een restauratieschilder zijn opdrachtgevers de zekerheid dat het vakwerk en uniforme kwaliteit al afleveren. Het certificaat toont zwart op wit aan dat je werkt volgens de algemeen erkende richtlijnen voor restauratiekwaliteit in de monumentenzorg. Een bijkomend voordeel is dat je je bedrijfsprocessen en werkmethodieken verbetert. En door de terugkerende audits en inspecties blijf je die verbeteren. Dat leidt tot meer efficiency en minder faalkosten. Dat moet een ondernemer toch aanspreken!’