Ten westen van Vorden (Gld), aan de weg naar Wichmond, staat het veertiende eeuwse kasteel Hackfort. In de loop der tijd groeide het uit tot een compleet landgoed met watermolen, boerderijen, boomgaarden, graanakkers, weilanden en bosgrond. In 1586 verwoestten Spaanse troepen het kasteel grotendeels tijdens de Tachtigjarige Oorlog.
De huidige vorm stamt gedeeltelijk uit de zestiende en gedeeltelijk uit de achttiende eeuw. Hackfort was liefst zeventien generaties lang in bezit van de familie Van Westerholt. Toen de laatste barones in 1981 overleed, werd de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten eigenaar. Het liet het kasteel restaureren en van binnen grondig verbouwen: er kwamen vier huur-woonappartementen en een kantoorappartement in.
Verder werden rondom het gebouw wandelpaden en -routes aangelegd en rondleidingen en andere activiteiten op het landgoed en in diverse kasteelruimten georganiseerd. Een kleine tien jaar geleden kwam in het naastgelegen koetshuis een brasserie met riant terras dat uitzicht geeft op de kruiden- en groentetuin en de omliggende landerijen.
In 2015 kreeg Natuurmonumenten de woonappartementen in het kasteel vrij van langjarige huur en koos de organisatie voor een koerswijziging. De huidige woonappartementen worden nu verbouwd tot vijf luxe vakantieappartementen die vanaf medio dit jaar in de verhuur komen. Ook komt er een bruidssuite in het kasteel.
De grote ‘Van Westerholtzaal’ en het souterrain ondergaan een opknapbeurt en blijven behouden voor ontvangsten, concerten en andere culturele activiteiten, zoals trouwerijen, wijnproeverijen en presentaties. Het souterrain gaat Natuurmonumenten tevens gebruiken om meer te vertellen over het landgoed en het kenmerkende omringende landschap.
Uitstraling
“Naast dat we diverse ruimten wilden laten verbouwen, waren renovatie en restauratie van het kasteelinterieur hard nodig”, zegt projectleider Anne Krins, van Natuurmonumenten. Zij werkt op de afdeling Vastgoed van de organisatie en begeleidt landelijk de grote bouwkundige projecten (zie ook kader).
“Het sanitair en de keukens dateren uit de jaren ’80 van de vorige eeuw. Enkele plafonds begonnen op sommige plekken door te hangen. Schilderwerk moest worden aangepakt en houtwerk worden hersteld. Tegelijkertijd schenken we veel aandacht aan historisch herstel en brengen we zoveel mogelijk oude kenmerken terug in oude stijl. Ook wordt het kasteel toegankelijker gemaakt voor minder validen. Hiertoe bouwen we in de 16e eeuwse toren een vacuümlift, die – net als de toren – rond is. Eromheen wordt een nieuwe wenteltrap verwerkt.”
Dijkhof Bouw uit Klarenbeek is hoofdaannemer van het project. Directievoerder is restauratie-architect Harriën van Dijk van Verlaan & Bouwstra architecten (Vianen). “Het interieur was tot dusver nogal sober, mede vanwege de grijze en witte muren. We willen graag meer de grandeur van weleer terug laten keren en zo de ruimten veel meer uitstraling geven door – op basis van kleurhistorisch onderzoek – onder andere olijfgroene kleuren, rode biezen en patroonbehang aan te laten brengen.
Voor dit behang- en schilderwerk deed Dijkhof Bouw een beroep op van Triest Schilders uit Vaassen, specialist in restauratieprojecten, dat hier eind 2018 aan begon.
Duurzaam
“Daar waar het kan, willen we de uitvoerende schildersbedrijven op onze projecten zoveel mogelijk met ‘groene’ verven laten werken. Dat staat ook duidelijk in ons programma van eisen omschreven en hier toetsen we ieder restauratie- en renovatieplan van een architect op”, legt Krins uit.
In dat kader betrok van Triest schilders, in samenspraak met architect Van Dijk, verfgroothandel Linova uit Zutphen (specialist in duurzame verfproducten) bij het project. Voor de afwerking van het pleisterwerk in kasteel Hackfort viel de keus op Keim Innostar, een natuurlijke, matte en hoogwaardige sol-silicaat binnenmuurverf. Schilders gebruiken hiervoor blokwitters.
Op het houtwerk (deuren, kozijnen, plafonds e.d.) wordt het watergedragen Toplin Aqua (zowel Hoogglans als Satijn) van Aquamarijn (Rigo Verffabriek) aangebracht. “Dit is een nieuwe, dekkende lijnolieverf voor binnen, waarvan de droging is verkort van 48 naar 24 uur. Schilders staan hier met een 95 procent natuurlijk product te schilderen dat prima verwerkt en een bolle hoogglans heeft”, zegt directeur Peter Voshart van Linova.
“Het exterieur van veel gebouwen van Natuurmonumenten staan al in de Toplin Lijnolie Standverf. Kasteel Hackfort is een van de eerste grote monumentale projecten waar Toplin Aqua wordt toegepast en dat is hartstikke mooi.”
URL en BRL
Directeur Gerrit Jan van Triest van het schildersbedrijf is tevreden over de verwerking en het eindresultaat van de Toplin Aqua. “Qua eigenschappen komt dit ‘groene’ product dichtbij een alkydverf”, stelt hij.
Van Triest is er bovenal trots op dat zijn onderneming het Hackfort-project mag uitvoeren. “Wij zijn lid van OnderhoudNL Restauratieschilders en worden gecertificeerd om te werken volgens de URL/BRL die zijn opgesteld door de stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg. Daardoor kom je sneller in beeld bij mooie, grote restauratieprojecten zoals deze.”
Van Triest zet gemiddeld dagelijks zes schilders in op het project. Drie daarvan zijn leerlingschilder. “Het kasteelinterieur is in de loop der tijd bijna helemaal wit geschilderd. Wij geven het nu de allure van weleer terug door meer authentieke kleuren terug te brengen. Daarbij varen we grotendeels op kleurhistorisch onderzoek”, vertelt Van Triest.
“Zo is bijvoorbeeld achter een oude kast in een van de ruimten de authentieke kleur terug gevonden. Deze bijzondere groenblauwe kleur heeft Rigo Verffabriek speciaal in het lab na laten maken en vervolgens geproduceerd, zodat wij deze verf weer aan konden brengen.”
Andere werkzaamheden die de schilders uitvoeren zijn onder andere houtimitaties aanbrengen, tegelwerk restaureren, retoucheerwerk aan het plafond en het in de was zetten van het houten trappenhuis.
Behang
“Op een van de plafonds kwam onder de oude verflagen een fragment van een schildering (zie foto onder) tevoorschijn. Dat hebben we, in overleg met de architect en opdrachtgever, bewust in het zicht gelaten en dus niet overgeschilderd. Het geeft de ruimte in kwestie een extra historisch tintje”, zegt Van Triest.
In diverse kamers brengen de schilders behang aan. “Hiervoor is behang uitgezocht dat volledig in de historische stijl van het kasteel past. Samen met de aangebrachte verfkleuren zorgt dat voor een sfeervol totaalbeeld.”
Schade door de renovatie- en restauratiewerkzaamheden probeert Natuurmonumenten zoveel mogelijk te voorkomen. De marmeren vloeren zijn bedekt met karton en voor bouwlieden is aan de zijkant van het kasteel zelfs een aparte ingang gemaakt, om zo het historische trappenhuis zoveel mogelijk te ontzien. Via steigers kunnen bouwvakkers op de verschillende verdiepingen komen. Deze maand worden de renovatie- en restauratiewerkzaamheden afgerond.
De officiële heropening van kasteel Hackfort staat op 27 juni aanstaande gepland. Daarna gaan de vakantieappartementen meteen in de verhuur.
Ecoteer
“Met landelijk ruim 3.000 gebouwen in eigendom zijn wij de grootste particuliere vastgoedbezitter van Nederland’, stelt Anne Krins, projectleider Vastgoed van Natuurmonumenten. Ruim vijfhonderd daarvan zijn rijksmonument. “Groter renovatie- en restauratieprojecten zoals kasteel Hackfort kunnen we niet uitvoeren zonder subsidies. Dit project is dan ook mede mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van Stichting Hackfort Fonds en provincie Gelderland.” Omdat Natuurmonumenten het beleid hanteert om met zo duurzaam mogelijke verven te werken, is verfgroothandel Linova ook nadrukkelijker bij de organisatie in beeld gekomen “Zo hebben we enige tijd geleden speciaal voor Natuurmonumenten de Eco teerbeits met lijnolie ontwikkeld als vervanger voor carbolineum en koolteer. Dit product is gemaakt uit 100 procent zuiver natuurlijke grondstoffen om hout lang goed te houden. Natuurmonumenten brengt dit nu op al zijn kapschuren aan”, zegt Linova-directeur Peter Voshart.
