Kwaliteitsrichtlijnen historisch schilderwerk

Om een opdrachtgever van historisch schilderwerk de zekerheid te geven dat hij te maken heeft met een vakkundige restauratieschilder, zijn kwaliteitsrichtlijnen geformuleerd. Voor restauratieschilderwerk zijn sinds 1 september de Uitvoeringsrichtlijn Historisch schilderwerk (URL 4009) en de Beoordelingsrichtlijn Onderhoud en restauratie monumenten (BRL ERM 4000) van toepassing.

Vakmanschap, vakkennis en ervaring zijn kwaliteiten die nodig zijn om restauratieschilderwerk goed uit te kunnen voeren. Een breed samengestelde begeleidingscommissie van restauratieschilders, opdrachtgevers, onderwijs-instelling, RCE, gemeente, monumentenwacht en stichting ERM is er in geslaagd om in een uitvoeringsrichtlijn niet alleen de finesses van ‘gewoon’ schilderwerk aan monumentale gebouwen te beschrijven, maar ook de zogenoemde ‘bijzondere technieken’ die het historisch schilderwerk tot zo’n fascinerend vakgebied maken.

Daartoe zijn nu de URL 4009 Historisch schilderwerk en de BRL 4000 Onderhoud en restauratie monumenten van kracht. Zij vervangen samen de Erkenningsregeling Restauratieschildersbedrijf 2011 die destijds op initiatief van de Stichting Restauratie Schildersbedrijven Nederland (SRSN) is gestart. De overgangstermijn is 1 jaar; de oude Erkenningsregeling vervalt op 31 augustus 2016.

Voor het behalen van een certificaat moet een restauratieschildersbedrijf voldoen aan de eisen van zowel de Uitvoeringsrichtlijn als de Beoordelingsrichtlijn. Wanneer een bedrijf via een audit aan de administratieve eisen, proceseisen en vaktechnische eisen voldoet, wordt het gecertificeerd als restauratieschilderbedrijf.

Stichting ERM maakt het voor bedrijven die dat willen mogelijk zich positief te onderscheiden met een certificaat. Gecertificeerde bedrijven mogen het ERM-logo Restauratiekwaliteit voeren. Hiermee kunnen zij laten zien dat het bedrijf voldoet aan de kwaliteitseisen die aan vakkundige restauratiebedrijven worden gesteld.

Restauratiekwaliteit

“Bij kwaliteitsborging gaat het om de manier waarop onderhoud en restauraties bij monumenten en andere historische gebouwen worden uitgevoerd”, licht Walter de Koning, directeur van Stichting ERM, toe. “Er is sprake van een goede restauratiekwaliteit wanneer de ingreep technisch en functioneel goed wordt uitgevoerd en tegelijk de cultuurhistorische waarden van het monument worden behouden of versterkt.

Het is de kunst om een passende balans te vinden tussen het technisch op orde brengen, het aanpassen in verband met functionele wensen en het behouden van de cultuurhistorische waarden van het monument.”

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stimuleert de restauratiebranche om samen met opdrachtgevers en opdrachtnemers (architecten en aannemers) kwaliteitsrichtlijnen op te stellen voor onderhoud en restauratie. De Stichting ERM (zie ook kader) coördineert, beheert en bevordert het gebruik van deze richtlijnen voor alle restauratiedisciplines.

De Koning: “Alle uitvoeringsrichtlijnen hebben dezelfde opzet zodat ook anderen zich snel kunnen oriënteren op de inhoud. Ook de betekenis van begrippen is afgestemd. Bij het samenstellen van bestekken, het opstellen van vergunningen of het verstrekken van subsidie is dit een groot voordeel. Ook maken wij in alle richtlijnen gebruik van de restauratieladder om restauratiekeuzes te maken”.

Restauratieladder

In de restauratieladder gaat men als eerste uit van ‘Beperken van de omvang van de ingreep’. Dus alleen wat noodzakelijk is en het liefst zo weinig mogelijk. De tweede keus is: ‘Grondig ingrijpen, repareren, om in de toekomst vervolgingrijpen te voorkomen’. De derde keus is vernieuwen: Kopiëren, imiteren of verbeteren. De ingreep moet passen binnen de gegeven situatie. Het mag geen schade toebrengen aan het aanwezig historische materiaal’.

Vervanging bij voorkeur in hetzelfde materiaal en met dezelfde techniek. “In deze hiërarchie gaan conserveren/onderhoud en repareren voor vernieuwen. Uiteraard is dit een voorkeursvolgorde. De praktijk kan het nodig maken om tot andere keuzes te komen”, stelt De Koning.

Samenwerking

ERM werkt in samenwerking met de overheid en het bedrijfsleven aan kwaliteitsrichtlijnen voor het ontwerp, advies en de uitvoering van restauraties. Deze richtlijnen beschrijven de huidige stand van techniek, de benodigde kennis en ervaring en de wijze van werken.

“Het zijn handleidingen met onderwerpen waarover bij ieder werk afspraken gemaakt kunnen worden. Zij hebben als doel houvast te bieden en bij te dragen aan de efficiëntie van het werk. Een opdrachtgever kan de richtlijnen gebruiken bij het maken van afspraken zoals voor het onderhoud- en restauratieschilderwerk van een monumentaal gebouw. Inmiddels zijn er al diverse kwaliteitsrichtlijnen voor restauratiedisciplines ontwikkeld en van toepassing”, aldus de Koning.

Kwaliteitsrichtlijnen bestaan uit:

1. Beoordelingsrichtlijnen, zoals BRL ERM 4000 Beoordelingsrichtlijn “Onderhoud en restauratie monumenten”. Deze richtlijn stelt eisen waar een (restauratieschilders)bedrijf aan moet voldoen om een certificaat te krijgen en te houden. Een beoordelingsrichtlijn wordt daarom ook wel een certificerings- of erkenningsrichtlijn genoemd. Beoordelingsrichtlijnen stellen eisen aan bedrijven en bedrijfsprocessen. Het is een document dat de eisen beschrijft waaraan een bedrijf moet voldoen om een certificaat te krijgen en te houden.
   1. de eisen aan het bedrijf en de organisatie
   2. de eisen aan het restauratieproces
   3. de eisen aan het systeem voor interne kwaliteitsbewaking
2. De richtlijn bevat de volgende elementen:
3. Uitvoeringsrichtlijnen, zoals de URL 4009 Restauratie Historisch Schilderwerk. Deze richtlijn beschrijft onder meer eisen voor kwaliteit van de voorbereidende en uitvoerende werkzaamheden voor onderhoud en restauratie van schilderwerk en beschilderingen aan cultuurhistorisch waardevolle objecten zoals voor monumenten.

Certificering

De certificering voor erkend restauratieschildersbedrijf is gebaseerd op het voldoen aan de eisen van zowel de beoordelings- als de uitvoeringsrichtlijn zoals hierboven genoemd. Deze richtlijnen vormen dan samen de certificeringsregeling. De ERM-regeling bouwt voort op de vroegere regeling van de SRSN en wordt ondersteund door OnderhoudNL (ondernemersorganisatie van specialisten in totaal vastgoedonderhoud, renovatie, restauratie, isolatie, schilderen, beglazing en industriële metaalconservering).

Certificering wordt uitgevoerd door Kiwa, een onafhankelijke certificerende instelling. Restauratieschildersbedrijven die nog niet zijn gecertificeerd, kunnen zich aanmelden via de website van OnderhoudNL Restauratieschilders: www.onderhoudnl.nl

“Potentiële opdrachtgevers zullen door de invoering van kwaliteitsrichtlijnen architecten, adviseurs en aannemers vragen bij werkzaamheden aan monumenten de beoordelings- en uitvoeringsrichtlijnen te hanteren van de ERM. Gecertificeerde bedrijven hebben dan de voorkeur omdat zij voldoen aan deze voorwaarden. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft al aangegeven volgens deze richtlijnen te gaan werken”, vertelt de Koning.

Samenwerken

“De gevolgen voor de uitwerking van de kwaliteitsrichtlijnen geven onderhoud en restauratie aan monumenten betere uitgangspunten voor opdrachtgevers, architecten, adviseurs en opdrachtnemers. Samenwerken geeft meerwaarde. De basiseisen liggen vast waardoor heldere communicatie mogelijk is. De eisen liggen vast wat een goed vertrekpunt is voor opleidingen en cursussen.

Door de uitvoeringsrichtlijnen van diverse restauratiedisciplines is afstemming mogelijk voor een restauratie-bestek. Ook kunnen de kwaliteitsrichtlijnen voor publicatie getoetst worden aan wet en regelgeving”, aldus Walter de Koning, directeur van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg.

Voor meer informatie zie www.stichtingerm.nl/richtlijnen/schilders