Het onderhoud aan één van de meest markante gebouwen in Friesland is voor Wits Noord uit Dokkum vooral vanuit het oogpunt van bereikbaarheid een uitdaging. Vanwege het broze dak moest om het koepeltorentje een zwevende steiger komen. Van de veertien gemeentelijke objecten in Heerenveen, die het schildersbedrijf onderhoudt, is het monumentale Crackstate het meest aansprekende.
Het zeventiende-eeuws rijksmonument ademt geschiedenis. Gebouwd als woonhuis van de grietman, later gebruikt als gerechtsgebouw en gevangenis, maar inmiddels het visitekaartje van de gemeente. Eens in de vijf jaar krijgt Crackstate een opknapbeurt. ‘We hebben het koepeltorentje al eerder geverfd. We wisten dus welke beperkingen er zijn met het oog op de bereikbaarheid’, legt projectcoördinator en werkvoorbereider Arnold Bolhuis van Wits Noord uit.
Het koepeltje bovenop is rondom in de steigers gezet. Geen gemakkelijke klus. Gjaltema Steigers en Hoogwerkers uit Groningen had uiteindelijk een week voor de opbouw nodig en nog eens een week om de constructie af te breken. Dat zou aanvankelijk tweemaal drie dagen duren. De geconstrueerde steigerconstructie is volledig op papier uitgetekend en de windbelasting is berekend.
‘Omdat het oude dak met originele Friese pannen vrij broos is, is de constructie gestempeld op de bovenste dakrand. Op drie plekken zit de steiger aan het koepeltje vastgeklemd. Dat is ook onze eis met het oog op veiligheid.’ Rondom de steiger, die gelaagd is opgebouwd, hangt een groen net. ‘Vooral om stof en verfresten op te vangen.’
De schilders bereiken het koepeltje langs de werkruimten van burgemeester en wethouders en ongebruikte zolderruimten van het monumentale gebouw. Onder andere via steile trappen langs het stokklavier, waarmee de 37 klokken van het carillon worden bediend.
Het werk in de koepel bestaat uit het herstellen van het hout. ‘Er zitten nog behoorlijk wat rotte plekken.’ Ook moeten er nieuwe stukken in de balustrades worden gelast en scheuren gedicht. De tienduizenden grasvliegjes, die steeds onder de koepel vandaan komen, zijn in principe geen probleem. ‘Een verdelger voor ongedierte is niet nodig. Weliswaar blijft een deel van de vliegen op de verf plakken, maar die kunnen we met een veger of doek eenvoudig verwijderen.’
Lang niet altijd kunnen de schilders tijdens de klus aan voorzijde van Crackstate terecht. Het karakteristieke gebouw is namelijk ook de plek waar veel stellen elkaar het ja-woord geven. ‘Op die momenten moeten ook de hoogwerkers uit het zicht zijn. We moeten dus zo plannen dat we dan aan de zij- of achterkant aan de slag kunnen.’
Praktisch gezien ligt er meteen ook een obstakel bij de entree. ‘De enige manier om bij het pand te komen, is via een toegangspoort op de dam over de gracht. Niet iedere hoogwerker kan er doorheen. Dus hebben we gekozen voor een exemplaar met een kleine spin en een maximale breedte van 1,60 meter.’ Slechts één rolsteiger wordt er gebruikt voor de gevel aan begane grond. Voor het hogere werk komen twee hoogwerkers in actie.
De schoonmaakwerkzaamheden vooraf zijn met een schuursponsje uitgevoerd. ‘Soms huren we ook wel een gespecialiseerd schoonmaakbedrijf in. Voor het reinigen van achthonderd vierkante meter fietstunnel bijvoorbeeld doen we een beroep op een bedrijf met de juiste mensen en materialen. Bij Crackstate is het voordeel dat de schilders direct zelf de gebreken zien als ze met een schuursponsje aan de slag zijn. Het stucwerk was overigens wel erg smerig, maar het is te riskant om de hogedrukspuit te pakken, vandaar dat we dit handmatig hebben schoongemaakt.’
Het schilderen van een aantal klassieke onderdelen vroeg om een specifieke aanpak. De windvaan is bijvoorbeeld in de werkplaats kaal geschuurd, in de primer gezet en verguld. ‘Vergulden is echt vakwerk.’ De bol tussen het windkruis en de uivormige spits bovenop het dak is een verhaal apart. ‘De schilders waren bezig met schrapen toen zij verschillende oude verflagen tegenkwamen. De bol is wit, geel en zwart geweest. We hebben met de gemeente overlegd en besloten het bolletje, dat overigens bijna een halve meter in doorsnede is, weer geel te maken.’ Uit historisch onderzoek is gebleken dat niet alleen de bol, maar het hele pand in de loop van de jaren verschillende transformaties heeft ondergaan. ‘Metselwerk aan de voorgevel blijkt in het verleden te zijn gestuct. Die lagen zijn later verwijderd.’
Sigma Coatings gaf speciaal voor deze klus advies. In het verleden is wel vaker verf van deze fabrikant voor het pand gebruikt. Het houtwerk is grotendeels met Sigma Allure Gloss afgewerkt. Voor het stucwerk is de Sigma Topcoat Siloxan mat gebruikt. Het houtherstel is met een twee componenten Flexidur ZK uitgevoerd. Voor de duurzame hoogglans is Sigma Gloss geadviseerd.
‘Het houtwerk van de zeskanten staanders van de koepel is uitgevoerd in hoogglans. De rest is zijdeglans, anders wordt het wel heel erg glimmend.’ Alle verf wordt met de kwast aangebracht. De kleur van het houtwerk is RAL9010 , van de deur 3004, van de groene elementen NL 5310B en voor het stucwerk is de kleur FS168 met behulp van de computer samengesteld.
De aanpak van Crackstate duurt ongeveer zeven weken en maakt onderdeel uit van een grotere opdracht. Wits Vastgoedonderhoud schildert namelijk ook in opdracht van gemeente Heerenveen gymlokalen, klokkenstoelen, een crematorium en een begraafplaats. Ook de monumentale Heerenveense School, waar nu een museum in zit, en vijftien bruggen met zowel stalen, houten als betonnen onderdelen worden onderhouden. ‘Wij zijn in de loop van de tijd steeds veelzijdiger geworden. Daarom is Wits Schilders in Wits Vastgoedonderhoud Nederland veranderd. Steeds meer opdrachtgevers vragen om een complete aanpak, dus wordt ons takenpakket ook steeds breder.’
Foto:
Niet alleen het opbouwen van de steigers vereiste de nodige voorzichtigheid. Het zelfde gold voor het afbreken
Foto: Persbureau Noordoost