Veel vmbo-scholen met een echte schilderopleiding binnen de sector bouwtechniek zijn er niet meer. Ondertussen zijn er wel zogenaamde praktijkscholen met schilderafdelingen. Waar momenteel eindexamens zijn. Zoals die van de Rijzert, in Den Bosch, waar Cliff Kroon sinds 2010 een opleiding van de grond tilt. Met dit jaar dertien ‘uitstromers’.
We hebben het over jongens die na vijf jaar voortgezet onderwijs klaar zijn voor het roc of een werkend-leren baan bij een vakopleiding?
‘Vaak wel, of rechtstreeks de arbeidsmarkt opgaan. Bijzonder aan de praktijkschool is dat die jongens als ze bij ons van school komen, al zo’n 200 dagen bij een baas hebben gewerkt. In het derde leerjaar kiezen ze voor een sector, in het vierde leerjaar voor een ‘uitstroomrichting’. Bij mij is dat Schilderen & Afbouw. Dan beginnen ook de gerichte stages. In het vierde leerjaar lopen ze twee dagen in de week gericht stage. In het vijfde leerjaar drie dagen in de week. Ze werken dan bij een schilders- of afbouwbedrijf. De twee andere dagen krijgen ze 1 dag theorieles en 1 dag een op de uitstroom gerichte cursus (theorie & praktijk), die we in regionaal verband aanbieden. Bij de meeste reguliere vmbo’s doen de leerlingen hoogstens een snuffelstage in het schildersvak.’
Maar… deze leerlingen zijn niet goed in theorie…
‘Ik loop het complete Handboek Schilderen van Savantis met ze door. Echt waar. Vinden ze niet leuk, maar ze geven toe dat ze er veel aan hebben. Maar het klopt. Hier gaat het over leerlingen onder vmbo-k-niveau. Hun IQ ligt tussen 65 en 85. Rekenen, Nederlands en burgerschapskunde zijn voor hen heel erg lastig. Vroeger heette dit onderwijs VSO-MLK: Voortgezet Speciaal Onderwijs voor Moeilijk Lerende Kinderen. Maar van die betiteling wil men, terecht, af. En IQ zegt ook heel weinig. Ik heb leerlingen gehad die moeiteloos doorstroomden naar een niveau 2 opleiding bij Schilder^sCool. En kinderen met een hoger IQ die dat niet haalden. Het heeft veel te maken met mentaliteit en de wil om schilder te worden.’
Na deze school moeten ze toch door naar het mbo?
‘Dat moet niet, maar het is wel een streven. We doen er ons uiterste best voor om ze voor te bereiden op niveau 2. Niveau 1 schilderen bestaat namelijk niet meer. Wel een algemene (niet branchespecifieke) ‘entreeopleiding’ op niveau 1. Die entreeopleidingen worden gegeven op een roc. Van een kleine, vakgerichte schildersopleiding zit je dan opeens in de schoolbanken met kapsters, automonteurs, horecamensen die allemaal een algemeen programma volgen om niveau 1 te halen, wat ze toelaatbaar maakt voor niveau 2. Voor veel jongeren is dat enorm demotiverend. Ze hebben hun hele basisschoolperiode te horen gekregen wat ze allemaal niet konden. Wij helpen ze zelfbewuster te worden, te leren wat ze wél kunnen. Ze haken tijdens dat entreejaar soms helemaal af.’
Maar er is toch leerplicht voor zeventienjarige jongeren?
‘Als je praktijkonderwijs hebt gevolgd niet. Dan ben je, nadat jij het praktijkonderwijs hebt afgerond, vrijgesteld van de leer- en kwalificatieplicht. En het is ook heel moeilijk om voor hen nog iets te vinden. Temeer omdat elke gemeente en elke school zijn eigen regeltjes en criteria heeft. Of je wel of niet op 1 augustus 18 bent, bijvoorbeeld, of je thuiswonend bent of juist niet, dat soort dingen. Begrijp me wel, voor sommige leerlingen is werken gewoon de beste oplossing. Dan hebben ze bij ons in ieder geval via die stages werkervaring opgedaan. Wij van de Praktijkschool zitten aan de andere kant, proberen de jongens vooral een opleiding te laten volgen tot vakvolwassen schilder. Wat mij betreft zouden ze het niveau 1 schilderen gewoon weer moeten invoeren.’
Dat zou voor het schildersvak inderdaad misschien wel kunnen
‘Het schildersvak is bij uitstek geschikt voor dit soort leerlingen. Ik heb er veel energie in gestoken, maar er zijn dan ook veel schildersbedrijven die ze graag als stagiair hebben. Goede leerbedrijven zijn cruciaal voor deze doelgroep. Ik vind gelukkig eigenlijk altijd een geschikte stageplek. Juist bij kleine schildersbedrijven werkt het goed met deze leerlingen door rechtstreeks met de schilder aan de slag te gaan. Stagiairs kosten het bedrijf niets, wij vragen geen stagevergoeding. Ze kosten je tijd, maar als het goed is schelen ze je op een gegeven moment ook tijd. Schilderen is een mooi vak. Het is plaatsgebonden en het is geweldig dat je er meteen iets mee kan: de zolder van de buurvrouw schilderen op je zestiende en er nog geld voor krijgen ook! Dat is goed voor het zelfbeeld en de beleving van eigenwaarde van de leerling. We hebben een leerling gehad met een heel laag IQ die helemaal door het vak gegrepen was. Via ons is hij naar de Schilder^sCool gegaan en twee jaar later was-ie voor zichzelf begonnen. Zo’n jongen, die ook op zijn stages goed beviel, kan uitstekend, mits ondersteund door zijn omgeving, zelfstandig functioneren. Ingewikkelde calculaties of zo moet je niet van hem vragen, maar je kunt samenwerken met mensen die dat wel kunnen’
Toch willen we leerlingen in dit land ook iets meer meegeven dan alleen vakkennis
‘Ja, maar dat kan meer op het eigen niveau, uitgaand van waardering. Daar wordt ook aan gewerkt. Het SBB is hier pas komen praten. Daar zijn ze bezig met de mogelijkheid om leerlingen certificaten op werkprocesniveau te laten halen. Dat je een erkenning krijgt voor de dingen die je wel goed kunt en minder opbotst tegen regeltjes die verhinderen dat je je doel bereikt. Veel van mijn leerlingen willen niet per se een vakdiploma. Wat ze wel willen is schilder worden. Ik zeg: laten we dat voor ze mogelijk maken!’
Cliff Kroon in het leslokaal van ‘zijn’ schildersopleiding op de Praktijkschool De Rijzert in Den Bosch
Foto: JMS