Gevelelementen en glas zijn belangrijke onderdelen van een gebouw. Om beiden in goede staat te houden, is onderhoud nodig want aantasting kan zowel aan de buiten- als aan de binnenkant plaatsvinden. Het is daarom verstandig om regelmatig kozijnen en draaiende delen met glaselementen te reinigen omdat vervuiling een negatief effect heeft op de levensduur van beide.
Over het algemeen geldt dat zowel de constructie als het glas minimaal twee keer per jaar aan beide kanten gereinigd moeten worden. Tegelijk kan dan worden gecontroleerd of er eventuele gebreken aanwezig zijn zodat tijdig onderhoud en/of herstelwerkzaamheden kunnen worden uitgevoerd. Ondanks een verbetering van de plaatsingssystemen kunnen bij glas, zelfs als dat is geplaatst volgens normen en richtlijnen, problemen optreden.
Glasfabrikanten, kenniscentra en technische adviesbureaus adviseren om tenminste één keer per jaar ongeveer 10 procent van de totale beglazing en eens in de drie jaar de totale beglazing van een gebouw te controleren. Het in dit artikel beschreven onderhoud is met name gericht op het meest toegepaste beglazingssysteem K volgens NPR 3577.
Een lekkende randverbinding belemmert door condensatie het doorzicht
Constructie-eigenschappen
De verschillende materialen waaruit de kozijnen en draaiende delen zijn gefabriceerd, hebben allemaal hun eigen verouderingsverschijnselen. Onderhoud aan een gevelelement is altijd specifiek gericht op het toegepaste materiaal. Houten gevelelementen bijvoorbeeld waarin glas is geplaatst, kunnen bij onvoldoende onderhoud houtrot gaan vertonen, waardoor de constructie wordt aangetast.
Stalen kozijnen of draaiende delen waarin glas is toegepast, kunnen gaan corroderen. Dit kan leiden tot bijvoorbeeld glasbreuk. Aluminium constructies kunnen als gevolg van corrosie sterkteverlies vertonen. Bij kunststof kozijnen komen over het algemeen weinig onderhoudsproblemen voor. Periodiek reinigen is bij kunststof noodzakelijk. Wel zijn kunststofkozijnen bij beschadiging of scheluw trekken moeilijk te repareren.
Draaiend raam met foutieve omtrekspeling waardoor spanningen in het beglazingssysteem ontstaan
Invloeden
Bovenstaande constructiematerialen en het glas dat hierin is geplaatst, krijgen bij een vlakke gevel – naast vervuiling – vaak de volledige regen-, wind- en zonbelasting te verwerken. Een constructie met een glaselement onder bijvoorbeeld een afdak, balkon of overstek heeft veel minder last van weersinvloeden. Verder veroorzaken alkalische stoffen uit omliggend metselwerk of beton, wanneer het meegenomen wordt door regenwater, soms witgrijze strepen op het glasoppervlak.
Inspectie
Het goed functioneren van het beglazingssysteem is een belangrijk onderdeel van het totale onderhoud. Door inspecties uit te voeren wordt duidelijk in welke staat de constructie en de beglazing verkeren. Wanneer gebreken op tijd worden gesignaleerd kan het mogelijk worden hersteld en wordt erger voorkomen. Om de functie en eigenschappen van de beglazing in stand te houden, moet bij de inspectie gelet worden op:
- vocht- en luchtlekkages in de afdichting;
- schade aan de kozijnen en draaiende delen;
- schade aan het glaselement zelf.
Afdichting
Controle – Allereerst mogen kitvoegen niet loslaten van het glaselement en het constructiemateriaal. Bij onthechting van de kitvoeg treedt namelijk inwatering op dat kan leiden tot een falende randafdichting van het isolatieglas en aantasting van de constructie. Bij inspectie van de afdichting moet eveneens worden gelet op luchtinsluitingen in de kitzoom. Hierdoor kan onthechting ontstaan als gevolg van uitzetting van de lucht bij hogere temperaturen. Eveneens moet de kitvoeg goed afwaterend zijn. Een holle kitvoeg geeft aanleiding tot waterophoping. Ook andere gebreken in de kitvoeg, zoals scheurvorming en elasticiteitsverlies, zijn controle-aspecten. Negatieve afwijkingen zijn een indicatie dat de kitvoeg moet worden vervangen.
Herstel – Vaak genoeg is alleen het herstellen van de voeg bij de onderdorpel voldoende. Deze wordt namelijk het meest belast. Het verwijderen van de oude kitvoeg kan gebeuren met een freesmachine of met een afbreekmes waarbij de kitvoeg onder 45 graden worden uitgesneden. Na verwijdering van de kitresten en ontvetten kan een nieuwe kitvoeg afwaterend worden aangebracht 5 mm boven de dagkant en 5 mm op de glaslat om voldoende hechting te krijgen. De ontstane V- groef wordt afgewerkt met een elastische kit (MS-polymeer- of silaan/polyurethaankit).
Foutieve omtrekspeling leidt tot klemmen van de constructie
Glaslatten
Controle – Meestal worden glaslatten met nagels bevestigd. Bij inspectie moet gelet worden of de glaslatten goed vastzitten en of er geen scheurvorming en/of houtrot aanwezig zijn. Ook mag er geen corrosie voorkomen bij schroeven of nagels. Ventilerende onderdorpelglaslatten moeten extra goed worden gecontroleerd. Als de ruimte onder deze glaslat door vervuiling verstopt raakt, faalt de beluchting. Met name oude ventilerende glaslatten, de zogenoemde Komo-latten, raken snel verstopt door inwaaiend zand. Ook de capillaire werking tussen de glaslat en de dorpel kan leiden tot vochtophoping. Komo-latten mogen niet meer worden gebruikt. Deze zijn grotendeels al vervangen door neuslatten of dorpelafdekkers. Hierdoor wordt de kans op verstopping door vuil en vocht sterk beperkt. Bij binnenbeglazing moeten de ontluchtingsgaten in de constructie vrij van vuil zijn.
Herstel – Als het beglazingssysteem over een groot gedeelte onthechting van de kitvoeg vertoont, is het verstandig alle glaslatten te demonteren en opnieuw aan te brengen. Gelijktijdig kunnen dan de oude Komo-latten worden vervangen door neuslatten of dorpelafdekkers. Wanneer de overige glaslatten nog in goede conditie zijn, kunnen zij weer worden gebruikt. Na schoonmaken van de sponning en de oude glaslatten en het afkorten van een nieuwe neuslat kunnen de glaslatten weer worden herplaatst volgens het beglazingssysteem K zoals beschreven in het vorige artikel Eisma’s Schildersblad nr. 11-2022.
Een holle kitvoeg veroorzaakt inwatering en daardoor schade aan het glaselement en het kozijn
Constructie (kaders)
Controle – Houten kaders waarin glas is geplaatst, mogen geen houtrot, scheurvorming of opengetrokken verbindingen vertonen. Tijdens inspectie moet hierop worden gelet. Bij metalen, verzinkte of aluminium kaders mag geen corrosievorming aanwezig zijn. Het verfsysteem op de constructie moet volledige bescherming bieden. Wanneer dit onvoldoende wordt onderhouden, kan dit leiden tot onthechting van de kitvoeg op de glaslat, inwatering, sterk krimp- en zwelgedrag van houten elementen of aantasting van metalen door corrosie.
Verder moeten draaiende delen gecontroleerd worden op omtrekspeling en scheluw- of kromtrekken. Als draaiende delen aanlopen, kan dit spanningsproblemen opleveren. Het beglazingssysteem zal hierdoor schade oplopen. Een falende verbinding of slecht hang- en sluitwerk van draaiende delen leidt ook tot spanningsproblemen en daarmee tot glasbreuk of lekkage van de randafdichting.
Herstel – Het is belangrijk dat het kader waarin glas is geplaatst in goede conditie is. Bij constatering van houtrot moet deze worden verwijderd en hersteld door deelvervanging of houtrotreparatiepasta. Corrosievorming in metalen constructies moet worden verwijderd tot een reinheidsgraad St 3 volgens ISO 8501-1 en daarna met twee lagen roestwerende primer worden behandeld. Corrosieproducten van metaal hebben een groter volume dan het metaal zelf waardoor glasbreuk kan ontstaan. Zowel houten als metalen constructies waarin glas is geplaatst, behoren met een goed functionerend verfsysteem afgewerkt te zijn dat bestaat uit minimaal twee à drie verflagen aan de buiten- en binnenzijde.
Houtrotreparatie is bij herbeglazing erg belangrijk
Glaselementen
Controle – Een goed doorzicht kan belemmerd zijn door een lekkende randafdichting van het isolatieglas. Dit leidt tot vochttoetreding tussen de glasbladen. Bovendien loopt de warmte-isolerende werking terug. Het gevolg is condensvorming in de ruit op het buitenste glasblad.
Bij isolatieglas komt ook wel thermische breuk voor. Dit wordt veroorzaakt doordat een deel van het glas sterk opwarmt door de zon. Er kunnen dan grote spanningsverschillen in het glas ontstaan met als gevolg breuk. Glasbreuk kan ook een signaal zijn dat de constructie is vervormd of dat bewegende delen aanlopen. Glas kan dan klem komen te zitten in de constructie en kan niet meer vrij uitzetten. De controle op het goed functioneren van glaselementen behoort daarom onderdeel te zijn van de totale inspectie van beglazingssystemen.
Herstel – Allereerst zal de oorzaak van condensvorming of glasbreuk moeten worden vastgesteld. Breuk kan veroorzaakt zijn door mechanische of thermische spanningen. Oud glas wordt ook wel vervangen bij verbouw- en renovatiewerkzaamheden door eisen die worden gesteld aan energiebesparing of verbetering van het wooncomfort. Een niet meer functionerend glaselement moet worden verwijderd en vervangen door nieuw isolatieglas. Nadat het oude glas is verwijderd, worden eerst het kader en eventuele glaslatten die hergebruikt kunnen worden ontdaan van kitresten, vuil en loszittende verflagen. Daarna worden het kader en glaslatten voorzien van een nieuw verfsysteem in voldoende laagdikte. Vervolgens kan het nieuwe glas worden geplaatst volgens het beglazingssysteem K zoals beschreven in het vorige artikel Eisma’s Schildersblad nr. 11-2022.
Geraadpleegde bronnen voor dit artikel: handboek ‘Glas- en glasverwerking’, OnderhoudNL, Bouwend Nederland vakgroep Glas en Kenniscentrum Glas
De binnenzijde van een beglazingssysteem moet goed worden afgewerkt
Richtlijn
Voor meer informatie is in het verleden door de glasbrancheorganisaties de richtlijn voor ‘Onderhoud Adviezen Dubbelglassystemen’ ontwikkeld. Deze OAD geeft een helder overzicht van mogelijke gebreken en oplossingen aan een beglazingssysteem. Het overzicht is concreet, praktisch en dus ook direct toepasbaar gebaseerd op de eisen die in de NPR 3577 worden gesteld aan onderhoud en inspectie van beglazing.
De kitvoeg wordt met een afbreekmes onder een hoek van 45 graden weggesneden
De nieuwe kitvoeg wordt aangebracht waarbij de maatvoering in acht wordt genomen
In Nederland worden kitzomen meegeschilderd
Onvoldoende ruimte tussen dorpel en neuslat
Auteur: Gerard Scholten