Op vruchtbare eigen grond

Het eerste waar je dan aan denkt is lijnolie. Uit de zaden van de vlasplant wordt de olie geperst. Deze olie heet lijnolie en is een honderd procent natuurlijk product. De vlasplant groeit prima in Nederland en wordt ook op dit moment geteeld, vooral in Zeeland en Friesland. Maar helaas is deze teelt lang niet voldoende om de Nederlandse verfindustrie te voorzien van lijnolie.

De meeste lijnolie komt nog steeds uit Canada en Kazachstan, maar er komt ook veel lijnzaadolie uit Rusland. Deze laatste exporteur, goed voor zo’n negentien procent van de wereldproductie, zou weleens onder de huidige sancties kunnen gaan vallen. Hierdoor zullen we terug moeten vallen op andere leveranciers en zal de prijs stijgen. Wellicht een goede kans om hier in Nederland de productie op te schalen.

Natuurlijke oliën, zoals lijnolie, zijn vaak de oorsprong van het woordje biobased op je verfblik. Tegenwoordig zit in de meeste blikken alkydharsverf geen pure lijnolie, maar is lijnolie de grondstof voor de alkydhars. Overigens worden sojaolie en zonnebloemolie ook gebruikt bij het fabriceren van alkydharsverf. Dit zijn, in tegenstelling tot aardolie, zogenaamde biobased grondstoffen. Deze grondstoffen, zeker de zonnebloemolie, kunnen makkelijk in West-Europa geteeld worden en dat gebeurt dan ook al veel. Ander voordeel is dat ze elk jaar weer opgroeien en opnieuw gebruikt kunnen worden. Bij een duurzaam beleid zijn deze grondstoffen steeds voorradig. Op termijn zal het aandeel plantaardig gewonnen grondstoffen steeds groter worden ten opzichte van het fossiele deel.

Iets anders dat vaak van ver komt is titaniumdioxide. Deze grondstof, ook bekend als titaanwit, zorgt voor het wit in de verf. Titaandioxide bevat eigenschappen die zeer goed passen in de verfproductie. Eigenschappen zoals het beschermen tegen het uv-licht van de zon bij buitenlakken. Of de hoge dekkracht in bijvoorbeeld basis-witte muurverven. Ook is titaanwit van zichzelf zuiver wit. Wat natuurlijk erg fijn is in kleurrecepten. Gelukkig wordt titanium ook veel gewonnen in westerse landen zoals Noord-Amerika en Australië, maar ook dichterbij, in Scandinavië.

Qua duurzaamheid is titaandioxide lastig te plaatsen. Het is een minerale grondstof die in theorie eindig is, maar zeer veel voorkomt op aarde. Het delven en maken van deze grondstof kost wel veel energie, maar aan de andere kant, het maakt het mogelijk om onze verf een serieuze kwaliteitsboost te geven. Hierdoor blijft verf langer beschermen en verfraaien, wat ook weer duurzaamheidswinst oplevert. In een levenscyclusanalyse scoren producten met relatief veel titaniumdioxide vaak best goed.

Door zijn zeer goede eigenschappen zit titaanwit dan ook in de meeste witte verfproducten. Door de verdere doorvoering van duurzaamheid in de verfproductie zien we op termijn een verschuiving van oplosmiddelhoudende verven naar watergedragen verven. Hiermee lossen we een flink milieu- en gezondheidsprobleem op, maar stuiten we ook op nieuwe problemen. Zoals de houdbaarheid en het afval van deze producten.

Voor het verhogen van de houdbaarheid van watergedragen producten worden biocides toegevoegd tegen het bederf van de verf. Maar de Europese regels voor deze conserveringsmiddelen worden steeds strenger, wat consequenties kan hebben voor de houdbaarheid van verf in het blik. Een kortere houdbaarheid leidt ongetwijfeld tot meer weggooien van bedorven verf, dus hoe duurzaam is het uitfaseren van biocides? Ook hier moeten oplossingen voor komen.

Een ander probleem met watergedragen verf, waar deze biocides ook een in rol spelen, is de verleiding om gereedschap onder de kraan te reinigen en spoelwater via het riool af te voeren. Uiteraard is dit niet duurzaam. De conserveringsmiddelen, microplastics en andere kleine chemische deeltjes verontreinigen hierdoor het oppervlaktewater enorm. Hier zou een simpele, uniforme oplossing voor gevonden moeten worden. En daar wordt aan gewerkt, maar het is nog lastig om dit groot op te schalen.

De duurzaamheid van schilderwerk blijft een uitdaging en is nooit klaar. Maar meer lokale productie met schonere en herwinbare grondstoffen is natuurlijk de weg die we nu moeten ingaan. Veel fabrikanten lijken dat ook in te zien en zo bewegen we langzaam die kant op.