In 1967 zwom Ada Kok er een wereldrecord op de 200 meter vlinderslag, maar momenteel is openluchtzwembad De Papiermolen in de stad Groningen tijdelijk dicht vanwege een ingrijpende renovatie. Schilder Henk van der Laan voert alle spuitwerk in de bassins uit. “Een mooie, maar specialistische, klus waarop veel tijdsdruk zit.”
Eigenlijk komt het interview hem niet eens goed uit, want hij wil het liefst zo snel mogelijk verder met het spuitwerk. Schilder Henk van der Laan uit Valthermond draait al wekenlang overuren in openluchtbad De Papiermolen in de stad Groningen. Hij zet er de zes gerenoveerde bassins opnieuw in de verf.
In totaal gaat het om 4.500 vierkante meter aan beton. Zelfs in de weekenden staat Van der Laan er te spuiten. “Ik vind dat geen enkel probleem. Een zwembad schilderen is niet nieuw voor mij, maar een dergelijk groot project als dit heb ik nog nooit eerder gehad. Zo zit bijvoorbeeld in een vijftig meter-bad al best een stukje beton. Ik wil geen haastwerk, maar kwaliteit leveren en daarom steek ik graag extra tijd in het project”, zegt hij. Van der Laan heeft een allround schildersbedrijf en vijf mensen in dienst.
Chloriden
In opdracht van gemeente Groningen maakt hoofdaannemer Geveke Bouw & Ontwikkeling het rijksmonumentale (zie kader) openluchtbad De Papiermolen weer up to date. Het begon in het najaar van 2017 aan het miljoenenproject. Voor alle betononderhouds en -reparatiewerkzaamheden doet het een beroep op het – hierin gespecialiseerde – bedrijf Care4Concrete uit Stadskanaal. Bij de renovatie van de zes bassins gaat het om een totale renovatie, dus eerst alle coatinglagen verwijderen, daarna – waar nodig – het beton renoveren of bepaalde delen (drie vloeren) compleet vernieuwen, vervolgens een waterdichtende laag en twee coatinglagen als eindafwerking aanbrengen.
“Door slijtage zijn op veel plekken in het zwembad chloriden in het beton gedrongen. Die tasten de wapening aan, wat voor roestvorming en dus verzwakking van het beton zorgt. Wij zorgen voor het complete herstel”, legt directeur Jan Leggedoor van Care4Concrete uit. Mapei maakte voor zijn bedrijf het technische advies voor het renovatieproject. “We hebben hier eerst twee dagen lang training gegeven aan de werknemers hoe je onze specialistische betonreparatieproducten aanbrengt. Dat vraagt enige deskundigheid. Op een proefvlak in een van de bassins hebben we die praktijktraining uitgevoerd”, vertelt productmanager coatings Joost Sluiter van Mapei.
Schilderwerk
Nadat de betonreparatieproducten waren uitgehard, bracht Care4Concrete een transparant tweecomponenten-epoxy voorstrijkmiddel (Mapecoat I 600 W) aan en vier tot zes uur later de waterdichtende, driecomponenten epoxycementmortel Triblock Finish. Daar kwam na 24 uur weer het tweecomponenten-epoxy voorstrijkmiddel overheen. Voor de ‘finishing touch’, twee of drie lagen van de watervaste acrylverf Elastocolor Waterproof, schakelde Care4Concrete schildersbedrijf Van der Laan uit Valthermond in.
“We zijn hier dagelijks gemiddeld met drie mensen bezig. Dit project vraagt een strakke planning. Zodra Care4Concrete de bassins schilderklaar heeft gemaakt, moeten we – binnen 24 uur na het voorstrijkmiddel – de eerste eindlaag aanbrengen. Vandaar ook dat we in de weekenden doorwerken”, legt Van der Laan uit.
De Drentse schilder gebruikt voor het spuitwerk een Wagner airless Finish 270 spuitmachine. Op de bassinwanden brengen hij en zijn werknemers drie keer 125 mu (natte laagdikte) acrylverf aan. Op de vloeren komt twee keer 250 mu. “In de drie meest ondiepe baden zorgen we voor een antisliplaag, door deze vloeren in te strooien met kwartszand. Uiteraard brengen we dat ook op alle bassinranden aan. Ook de loopbruggen, die her en der in het zwembad te vinden zijn, worden – na betonrenovatie – opnieuw door ons geschilderd.”
Afdichting
Alle dilataties en aansluitingen tussen bestaand en nieuw beton in de bassins worden door Care4Concrete afgedicht met behulp van Mapeband Flex Roll, een tape (2 mm dik) op basis van TPE. “Eerst behandelen we de voeg tussen de betonelementen voor met een speciale primer en daarna vindt opvulling plaats met de elastische polyurethaankit Mapeflex PU35 zodat er een gesloten en een stevige ondergrond ontstaat”, vertelt Leggedoor.
De kit dient 48 uur te drogen alvorens de Mapeband Flex Roll wordt aangebracht. “Eerst komt er een 1 á 2 mm dikke laag epoxy mortel op. Daar drukken we de Mapeband Flex Roll in. Dan volgt een tweede mortellaag en werken we het geheel glad af met een spaan. De finishing touch is instrooiïng met kwartszand. Het coatingsysteem Triblock Finish en Elastocolor Waterproof mogen per se niet worden aangebracht op de elastische tape. Daar moet Van der Laan dus extra scherp op letten.”
Enorme tenten
De aanpak van de zes bassins wordt sinds het najaar van 2017 in twee fasen (drie bassins per stadium) uitgevoerd. Daarbij hebben de schilders en stukadoors geen last van de weersomstandigheden, want speciaal voor hen heeft Geveke drie enorme tenten over drie bassins gezet.
“Het is voor ons ideaal werken in zo’n geconditioneerde ruimte. Last van regen of zon hebben we niet en de coating kan zo optimaal uitdampen en uitharden. Aanvankelijk lag het niet in de planning om deze tenten te huren, maar sommige stucproducten van Mapei en ook de coating die wij als eindlaag aanbrengen, mogen per se niet vochtig worden tijdens en vlak na de applicatie. Daarom is uiteindelijk alsnog voor overkapping gekozen. Het zijn dure tenten om te huren en daarom blijven ze per bassin maximaal drie weken staan. Ook dat geeft natuurlijk weer tijdsdruk”, zegt Van der Laan.
Sluiter is er trots op dat Mapei het technisch advies en ook alle producten (voor betonreparatie, stuc- en schilderwerk) levert voor het Papiermolen-project. “Geen enkele andere fabrikant kan zo’n breed scala bieden. Wij bieden ook nog eens garantie op alle toegepaste producten.” Ook Van der Laan is trots op zijn werk. “Ik vind het een prachtig project om te doen. Alleen de tijdsdruk geeft weleens stress. Gelukkig is de onderlinge samenwerking tussen alle betrokken partijen prima.” Met ingang van het zwemseizoen 2019 kunnen de ‘stadjers’ weer gebruikmaken van een vernieuwd openluchtbad.
Rijksmonumentaal zwembad
Zwembad De Papiermolen biedt sinds 1955 zwemplezier aan jong en oud en is een begrip in de stad Groningen. Het complex werd ontworpen door de vermaarde architect Jacobus Koolhaas. Kenmerkend voor het ontwerp zijn de terugkerende hoekige vormen. Zo vormen de zwembaden en het hoofdgebouw een bijna perfecte vijfhoek. Koolhaas hield bij het ontwerp al rekening met de toekomstige aanleg van de zuidelijke ringweg in de stad. Het hoofdgebouw fungeert namelijk ook als afscheiding tussen het recreërende publiek en het verkeer.
Sinds 2010 is het complex een rijksmonument, samen met de voormalige badmeesterwoning. De Papiermolen valt in de lijst naoorlogse monumenten op als enige wettelijk beschermde openluchtzwembad van de wederopbouwperiode (1940-1965). “We mogen bouwkundig niks weghalen en moeten alles in de oorspronkelijke staat terugbrengen”, vertelt voorman Robert Loots van Care4Concrete. “Toch vindt er modernisering van het zwembad plaats. Zo kunnen straks drie van de zes baden worden afgedekt, zodat het water minder snel afkoelt. Dat bespaart energie. Het verwarmingssysteem gaat gebruikmaken van riothermie. Bij die techniek wordt warmte uit het riool benut voor de opwarming van het zwemwater.”
(Foto’s: Jan Willem van Vliet)