De bindmiddelenfabriek van DSM ligt op veilige afstand van de bebouwde kom aan de Slachthuisweg. In vroeger tijden stond daar dus echt een slachthuis maar dat werd na tijdens WO II gevangenis geweest te zijn, om begrijpelijke redenen afgebroken. Toen de Limburgse kolenindustrie de laatste mijnschacht moest sluiten hebben De Staats Mijnen het roer omgegooid en hebben ze zich vol overtuiging op de chemische industrie, de technische industrie en de voedingsindustrie geworpen. De bekende initialen DSM zijn gebleven.
Basisbestanddeel: alkydhars
Inmiddels is DSM een wereldwijde speler in tal van industrieën. Om een lang verhaal kort te maken: vanaf het moment dat je wakker wordt totdat je ’s avonds weer gaat slapen kom je steeds wel iets van DSM tegen. SchildersVakkrant houdt zich bij haar corebusiness en ik mag mijn vergrootglas richten op een basisbestanddeel van synthetische verf: de alkydhars. Het bindmiddel is vooral bekend door de met terpentine verdunbare verf.
Alkohol en anhydride zorgen voor het uitharden van verf
De fabriek van DSM in Hoek van Holland is producent van hoogwaardige alkydharsen voor de verfindustrie. De naam alkydhars is bij ons welbekend, maar minder bekend is dat het woord een samentrekking is van de chemische termen alkohol en anhydride. Alkohol is in dit verband een chemische verzamelnaam en anhydride betekend vrij vertaald ‘watervrij’. Alkydhars is een lichtgele gelei en ontstaat wanneer oliën, zoals sojaolie of lijnzaadolie, reageren met zuren en alkoholen. Vloeibare alkydhars is reactief en zal, eenmaal in contact met de buitenlucht, met zuurstof reageren. Wij kennen dit proces als het uitharden van de verf.
Bezoek aan de bindmiddelfabriek
Op een zonovergoten donderdagmiddag verwelkomt de Industry Specialist Decorative Coatings, Gerbrand Daamen, mij bij de receptie. Samen lopen we, vanwege veiligheidsregels de met lichtgroene lijnen aangegeven verplichte route volgens naar het kantoor van Rob Struijs, de Site Manager van de bindmiddelfabriek. Gerbrand Daamen weet alles van bindmiddelen en Rob Struijs kent iedere vierkante centimeter van de fabriek. We beginnen ons gesprek met een lunch en een luchtig gesprek over schilders, het maken van verf en de kennis van de schilder over verf in het algemeen. Door de strenge geheimhouding van verffabrikanten over de samenstelling van hun product loopt de kennis van de schilder niet goed samen met de veranderde verwerkingseisen die de nieuwe verfsoorten daaraan stellen. Daamen en Struijs kunnen zich daar wel iets bij voorstellen.
Watergedragen verfsoorten zijn de toekomst
Voor de decoratieve verven maakt DSM veertien, op VOS (Vluchtige Oplosmiddelhoudende Stoffen) gebaseerde bindmiddelen van alkydhars, en vierentwintig watergedragen bindmiddelen. Hieruit kun je opmaken dat volgens de fabrikant de watergedragen verfsoorten de toekomst worden voor de schilder. DSM is ook koploper in het in water emulgeren van alkydharsen. Het combineren van ‘the best of both worlds’. De huidige generatie watergedragen hoogglanslakken zijn daar een voorbeeld van. Maar omgekeerd kan ook. De met styreen-acrylaat versterkte alkydharsverven combineren ook de voordelen van beide bindmiddelen: lange levensduur en lang glansbehoud. Maar dit is geen watergedragen verf.
Onderscheid in drie hoofdgroepen Alkydharsen
Binnen de door DSM ontwikkelde lijn VOS 2010-alkydharsen zijn drie hoofdgroepen te onderscheiden. Een nieuw type voor de klassieke alkydhars, een nieuwe PU (polyurethaan) versterkte alkydhars en een nieuwe siliconen versterkte alkydhars. In schilderstaal: de gewone verf, de slijt- en krasvaste verf en de extreem hoogglanzende en duurzame verf.
Het component polyurethaan maakt het ook mogelijk om verf bij een lager oplosmiddelgehalte toch een snelle droging te geven voor bijvoorbeeld de 4-seizoenenverven. De achterliggende techniek is gepatenteerd. Dat je met de nieuwe VOS 2010-verven minder laagdikte moet aanbrengen en de ondergrond nauwkeuriger moet reinigen staat als een paal boven water. En die blaasjes moeten de schilders samen met de verffabrikanten oplossen. DSM levert diverse mogelijke oplossingen en kwaliteiten hars. Als fabrikant van een halfproduct heeft DSM geen zeggenschap over het eindproduct. Maar DSM wil graag meewerken aan mogelijke oplossingen.
De rondgang
Fabrieksmanager Struijs sluit ons gesprek af met het historische verhaal van de fabriek. Hoe de plek van het oude slachthuis is veranderd in een hightech fabriek van hoogwaardige bindmiddelen. En dat gepensioneerde maar nog altijd enthousiaste medewerkers bijeenkomsten organiseren met de huidige medewerkers. Dan is het tijd voor de rondgang.
Voorzien van bouwvakkershelm, veiligheidsbril, antistatische overjas en veiligheidsschoenen ervaar ik de grootschalige productie van bindmiddelen. In twee enorme bulktanks aan het begin van het fabrieksterrein wordt soja- en lijnzaadolie opgeslagen en samen met het in een huizenhoge toren opgeslagen alkohol wordt het mengsel onder stikstofdruk naar reusachtige hogedrukketels gepompt. Daar worden de ingrediënten bij een temperatuur van ongeveer 200 °C tot alkydhars gemengd. Tussentijdse toevoegingen maken het verschil in het type bindmiddel. Halverwege het complex bezoeken we nog even de controlekamer. Vanachter een lange rij computerschermen wordt de fabriek aangestuurd. Even waan ik mij in een aflevering van Star Trek maar ik ben toch echt in Hoek van Holland. De volgende tussenstop is het uitzicht over de verzameltanks waar de diverse bindmiddelen worden opgeslagen. Hier worden de tweehonderd liter drums gevuld en op pallets worden de bestellingen in een enorm magazijn verzameld. Daarna worden de bestellingen in vrachtauto’s geschoven en naar de verffabrikanten gebracht. Verf maken lijkt misschien niet zo moeilijk. Het is wel ingewikkeld.