Condensvorming in een badkamer of keuken is een bekend fenomeen. Minder bekend is dat ook een slaapkamer een hoge vochtbelasting kan hebben. Een volwassen persoon geeft gemiddeld een kwart liter water per nacht af aan de omgeving. Als deze met vochtverzadigde lucht in aanraking komt met een relatief koud oppervlak, waardoor het dauwpunt wordt overschreden, kan ook hier condensvorming optreden.
Over een lange periode kan condensatie leiden tot vochtschade en daarmee een voedingsbodem zijn voor schimmelsporen die het oppervlak binnendringen zodat een schimmel zich kan vestigen. Naast het ongewenste visuele aspect is dit ook nog eens slecht voor de gezondheid.
Ventileren prioriteit
“Ventileren, en eventueel verwarmen, is de beste remedie tegen condensvorming en dus ook tegen schimmelvorming”, stelt Bas Prenger, technisch adviseur bij Brillux Benelux. “Want schimmelsporen zijn overal in de lucht aanwezig. Om de piekbelasting qua vochtige lucht in een ruimte op te vangen, is toepassing van het KlimAir-systeem van Brillux echter heel interessant. Je zorgt eigenlijk voor een extra buffer dat tijdelijk vocht op kan nemen, zodat schimmelsporen geen kans krijgen.”
Prenger wijst er op dat vochtschade door een bouwkundige oorzaak – bijvoorbeeld inwatering, een lekkage of capillaire werking – iets van een geheel andere orde is. “Dat los je niet op met een plaat KlimAir. Dan moet je eerst de bouwkundige oorzaak verhelpen.”
Maar ook als bouwkundig alles klopt, worstelen woningcorporaties of uitbaters van studentenhuisvesting vaak met het probleem van schimmelvorming. “Onvoldoende ventilatie is meestal de oorzaak en dit heeft alles te maken met het gedrag van mensen”, stelt Prenger. “In dit geval kan KlimAir een hulpmiddel zijn om schimmelvorming te voorkomen of ernstig te vertragen. Want ook dit systeem kent natuurlijk zijn grenzen. Bijvoorbeeld een inpandige badkamer die onvoldoende wordt geventileerd, zal ook met KlimAir problemen blijven geven.”
Koudebruggen voorkomen
De meeste vochtschade, met daarop volgend schimmelvorming, is het gevolg van het ontbreken van isolatie bij koudebruggen, aldus Prenger. “Vroeger hadden we enkel glas. Dit was het koudste bouwdeel in een ruimte waarop het aanwezige vocht – bijvoorbeeld afkomstig van ademen, koken of douchen – condenseerde en werd afgevoerd via de gaatjes in het condensprofiel van het raam.”
“Daarnaast kende een gemiddeld huis zoveel kieren dat via natuurlijk ventilatie veel vochtige lucht werd afgevoerd. Naarmate we meer luchtdicht zijn gaan bouwen en dubbel- of zelfs tripleglas plaatsen, zijn de fysische omstandigheden enorm veranderd. Nu zie je dat, als er condens- en daarop volgend schimmelvorming optreedt, het vaak de dagkanten van de muren betreft. Hier zit namelijk een koudebrug. Dat zijn dus gevoelige plekken. Hier een strook KlimAir aanbrengen kan al een prima oplossing zijn om extra vocht te bufferen en zo schimmels preventief te bestrijden”, aldus Prenger.
Geëxpandeerd glasgranulaat
Hoe werkt het KlimAir-systeem van Brillux? De minerale KlimAir-panelen zijn gemaakt van geëxpandeerd glasgranulaat. Naast het feit dat deze 1 centimeter dikke platen dampdoorlatend en zeer drukstabiel zijn, hebben ze ook het vermogen om per vierkante meter één liter condenswater uit de omgevingslucht op te nemen. “Tijdelijk”, legt Prenger uit.
“Daarmee voorkom je dus condensvorming op het oppervlak. Dit wordt nog eens versterkt door het feit dat de kritieke temperatuurgrens, je dauwpunt, door de plaat zelf drie graden daalt. Wanneer de relatieve luchtvochtigheid in de ruimte daalt, kan de plaat dit vocht ook weer makkelijk aan de lucht afgeven.”
“Hiermee worden extreme schommelingen van de luchtvochtigheid dus gedeeltelijk gecompenseerd of gebufferd. Dit is voldoende om, onder normale omstandigheden, piekbelastingen te voorkomen. In combinatie met de hoge alkaliteit van het totaalsysteem (zie kader, red.) wordt de voedingsbodem van schimmels weggenomen.”
Snelle verwerking
Door een complete ruimte (wanden en plafonds) te voorzien van KlimAir-panelen kan water uit de lucht tijdelijk worden gebufferd om zo piekbelastingen tijdens bijvoorbeeld het koken of douchen onder normale omstandigheden op te vangen. “We kijken dus eerst of er geen bouwkundige oorzaken zijn en vervolgens of en waar we het KlimAir-systeem kunnen aanbrengen”, legt Prenger uit.
“Het is een dunne, drukstabiele plaat van 80 bij 120 centimeter die zich makkelijk laat verwerken op een vlakke ondergrond. Je kunt het gewoon zagen en met de KlimAir Lijmmortel 1868 kun je de platen vervolgens stotend bevestigen op de ondergrond, waarbij je ze verspringend plaatst. Rondom breng je eerst een KlimAir schuimband (1867) aan om eventuele uitzetting van de platen op te vangen. De naadjes zet je dicht met dezelfde mortel en vervolgens werk je ook het totale oppervlak af met een dunne laag van deze lijmmortel.”
Het verbruik is ongeveer 3 kilogram lijmmortel per vierkante meter bij de verlijming en 1 kilogram bij het plamuren.
Dankzij de dunne laagopbouw van slechts 10 millimeter nemen de KlimAir-panelen op zich al weinig ruimte in. Voor een naadloze overgang, zonder koudebrug direct naast de plaat, kun je een KlimAir Wig (1866) gebruiken, die aan de overgangen maar 5 millimeter dik zijn. “Daarna is het een kwestie van schuren en afwerken met een mineraal afwerksysteem, zoals onze silicaatverven of onze speciale decoratiepleisters, zodat je zeker weet dat de alkaliteit intact blijft.”
Pilot en circulariteit
Het KlimAir-systeem van Brillux is nu een paar jaar op de markt en wordt met name in Duitsland en Oostenrijk toegepast. De ervaring van Prenger met enkele kleine projecten in Nederland bevestigt de snelle en eenvoudige verwerking. “In een bestaande situatie is lijmen de meest geëigende oplossing. Het gebruik van KlimAir-panelen als alternatief voor gipsplaattoepassingen op nieuwe wanden is echter ook zonder problemen mogelijk. Bevestigingsafstanden van de schroeven dienen dan maximaal 40 centimeter te zijn.” Er lopen contacten met enkele woningbouwcorporaties om ook in Nederland pilots op grotere schaal te gaan draaien.
Circulariteit, waardoor schaarse hulpbronnen worden gespaard, is tegenwoordig de heilige graal in de bouw. Ook daar biedt, volgens Prenger, KlimAir een oplossing. “Het KlimAir-paneel bestaat voor 90 procent uit geëxpandeerd glasgranulaat, dat wordt gemaakt van gerecycleerd afvalglas dat vanwege zijn fijnheid niet meer kon worden gebruikt voor de productie van nieuwe glasproducten. Hiermee wordt dus een hiaat in de kringloop van recyclebaar materiaal gedicht.”
Lage zuurgraad
De lage zuurgraad, dus een hoge pH (pH 11), van de KlimAir-panelen is een ongunstig vestigingsklimaat voor schimmels. Ook de hoge alkaliteit van silicaatproducten biedt een natuurlijke bescherming tegen schimmels en algen. Omdat de panelen water uit de lucht opnemen, blijft de ondergrond zo goed als droog en ontbreekt het schimmels aan de noodzakelijke vochtigheid om zich te ontwikkelen. Vanwege hun ecologische voordelen zijn silicaatproducten ook interessant voor moderne bouwprojecten en vormen ze een ideale aanvulling op het KlimAir-systeem, aldus Brillux.
Praktijktest
Ondanks verschillende antischimmelsystemen kregen de beheerders van een studentencomplex aan de Erdbergstrasse in Wenen het schimmelprobleem maar niet onder controle. Brillux werd uitgenodigd om haar KlimAir-systeem te onderwerpen aan een praktijktest. Na een succesvolle proefperiode van één jaar, waarbij alle wanden en een plafond waren voorzien van de geëxpandeerde glasgranulaat platen, paste het schildersbedrijf Krone het KlimAir-systeem van Brillux vervolgens in alle badkamers van alle 170 appartementen toe.