Vervuild straalgrit met asbest speelt op dit moment veel betrokkenen parten: applicatiebedrijven, opdrachtgevers, werknemers en niet in de laatste plaats de leverancier van het grit, Eurogrit, onderdeel van de Belgische multinational Sibelco. De betrokken bedrijven herpakken zich zo snel als mogelijk. De kwestie is ernstig, maar van paniek is geen sprake.
‘Natuurlijk was het schrikken toen het bericht op donderdagavond 5 oktober om 22.00 uur binnenkwam’, weet Hans du Mortier, technisch- en kwaliteitsmanager van De Koninggroep, ‘Waar we deze materialen toepassen, gaat het doorgaans om grote projecten zoals op werven en bij infrastructurele werken. De belangen en de daarmee corresponderende bedragen zijn groot.’ Het straal-, spuit- en schildersbedrijf uit Oosterhout reageert direct en legt de werken binnen het uur stil. ‘Daarmee hebben we de schade weten te beperken, mede in overleg met onze opdrachtgevers. Maar ook omdat we alternatieve straalmiddelen in gebruik hebben die we in kunnen schakelen.’ Neemt niet weg dat eerst het vervuild grit moest worden gesaneerd. ‘Op zich neemt dat niet zoveel tijd in beslag. Je moet het volgens een bepaalde norm nat houden en op een speciale wijze afzuigen (De Inspectie SZW heeft het opruimen van alle straalgrit met grondstoffen afkomstig uit Oekraïne ingedeeld in de laagste risicoklasse, de zogenaamde risicoklasse 1, red.)’.
Het onderzoek naar de vervuiling nam veel meer tijd in beslag. Na melding stellen gecertificeerde laboratoria op hun beurt adviesbureaus aan die metingen komen verrichten. Het zijn deze bureaus die monsters nemen om de concentratie asbestvezel te meten. Du Mortier: ‘Daar zijn, naar mijn mening, fouten gemaakt. Eén geconstateerde vezel werd al snel vertaald naar een hoog percentage asbest in de ruimte. Ook zijn er, hoor ik van collegabedrijven, vaak onnodig veel dure kleefmonsters genomen. Daar is deels ook de blinde paniek uit ontstaan zoals die de landelijke pers heeft bereikt.’
Door de ontstane situatie moesten straalbedrijven lang wachten voordat er laboratoriumcapaciteit beschikbaar was. Du Mortier: ‘Dat lukte ons bijtijds. Maar pas op 1 november maakte het ministerie SZW bekend hoe het gebruikte grit onder strenge voorwaarden opgeruimd kan worden. Daardoor hebben locaties van ons meer dan een maand stilgelegen. Naar mijn mening onnodig lang.’
Ook Serviel Smolders jr. als Frosio-gecertificeerd inspecteur bij vele werken betrokken, maakt de impact van de kwestie dagelijks mee. Hij onderschrijft het verhaal van Du Mortier: ‘Het is met asbest net als met radioactiviteit. Beide zijn in een hoge concentratie levensgevaarlijk, maar asbestvrij en radioactiefvrij bestaat niet. Je zult altijd en overal een vezel asbest aantreffen, net zoals alle voorwerpen een bepaalde mate van radioactiviteit uitstralen. Ik wil het risico van asbest niet bagatelliseren, maar maak de angst alsjeblieft niet groter dan die al is.’ De mate van blootstellingsgevaar en de normering voor het saneren ervan is inmiddels door de overheid (Inspectie SZW) bekend gemaakt. Eurogrit is vorige maand gestart met het ophalen van ongebruikt aluminiumsilicaat straalgrit (smeltslak).
Ondertussen haalt De Koninggroep nieuw, schoon grit uit het buitenland. ‘Niet via Sibelco Nederland, die vestiging is nog gesloten (d.d. 1 december red.), daar is de vervuiling uit Oekraïne aangetroffen, maar via de andere vestigingen in Europa. Die leveren wel schoon grit, afkomstig uit de kolenindustrie in Duitsland. Dat betekent wel dat de schaarste aan grit in Europa toeneemt, omdat er steeds meer productielocaties sluiten. Ook merken we dat de prijzen recent enorm zijn gestegen.’
Smolders: ‘Er is inderdaad een beperkte hoeveelheid schoon smeltslak, het aluminiumsilicaat, zoals door Eurogrit geleverd,waar we het de hele tijd over hebben. Alternatieven zijn er wel, zoals bijvoorbeeld koperslak, hoogovengrit uit Oostenrijk en korund.’
Du Mortier: ‘Van koperslak wordt alles gitzwart, niet erg prettig voor de verwerkers. Bovendien is het zwaarder dan aluminiumsilicaat. Je moet dan weer rekening houden met gewichtsbelasting en ketelinstelling. Stralen met hoogovengrit geeft veel fijn zandachtig stof, lastig om buiten een straaltent alles stofvrij te houden. En de metallische straalmiddelen levert weer een lastig ijzerhoudend roodachtig stof op die lastig te bestrijden is. Het aluminium straalmiddel korund hebben we op een aantal locaties tijdelijk gebruikt om zo weinig mogelijk vertraging op te lopen. Tijdelijk, want dat is een nogal prijzig straalmiddel.’
Opdrachtgevers ervaren de nadelige effecten. De werken vertragen, met economische schade tot gevolg. Ze leveren hun claims in bij de hoofdaannemer. Die kan op zijn beurt de schade proberen te verhalen op de leverancier van het grit, Sibelco Nederland, met waarschijnlijk langdurige, juridische procedures tot gevolg. Smolders: ‘Jammer. Ik hoop dat de betrokken partijen verstandig zullen zijn. De wereld van de metaalconservering is klein. Dezelfde partijen die schadeclaims indienen of dat willen doen, zullen straks noodgedwongen toch weer met elkaar aan tafel zitten.’
OnderhoudNL
Ook werkgeversorganisatie OnderhoudNL, met een 50-tal aangesloten bedrijven in de metaal- en betonconservering, heeft de handen vol aan de situatie. Directeur Okke Spruijt: ‘Zoals van ons verwacht mag worden, kiezen we voor de collectiviteit, voor de belangenbehartiging. Behalve met de bedrijven praten we ook met de opdrachtgevers. En hoewel in deze kwestie ieder zijn verantwoordelijkheid heeft, vragen we, gezien de schaalgrootte, om begrip, geduld en de nodige terughoudendheid. Realiseer je wel dat het hier om een calamiteit gaat van een ongekende omvang. Het gaat hier om grote belangen en dus om veel geld. Vorige maand noemden we grofweg een indicatie van 200 miljoen. Het zou me niet verbazen wanneer de economische schade aanzwelt en verdubbelt. En ja, dan denken betrokken partijen na over mogelijke claims.’
OnderhoudNL ziet voor zich de rol toebedeeld om als belangenbehartiger van conserverende bedrijven op te treden. ‘Een gezamenlijke claim naar Eurogrit om te voorkomen dat elk bedrijf individueel hetzelfde juridische traject moet doorlopen. Dat hebben we vorige maand tijdens de Algemene Jaarvergadering besloten. Daarvoor moeten de bedrijven zich dan wel zelf aanmelden.’
Een verzoek bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid om tegemoet te komen aan de uitval van werkgelegenheid is afgewezen. ‘Omdat een en ander het gevolg is van een niet deugdelijk geleverd product, valt deze kwestie volgens het ministerie blijkbaar onder het ondernemersrisico, vergelijkbaar met de fipronil- en vogelgriepaffaire waar ook geen gebruik gemaakt kon worden van de calamiteitenregeling.’
Eurogrit
Ondertussen is Eurogrit (Sibelco) een traject gestart om al het ongebruikte grit te saneren. Hierover is meer op de website van Eurogrit te vinden. Verder onthoudt het bedrijf zich van commentaar omdat is geadviseerd, hangende mogelijke schadeclaims, geen nadere uitspraken te doen.
Foto:
Het straalgrit bij de conservering van bruggen blijft binnen een afgesloten compartiment
Foto: HvG