Het laatste jaar is er veel interesse voor ontwerpen, ontwikkelen en bouwen met hout. Zo besteedde Cobouw in een verdiepend artikel ‘Bouwen met hout is vier dubbel goud’ in december vorig jaar ruim aandacht aan dit onderwerp.
In de zomer van 2019 zond VPRO’s ‘Tegenlicht’ een aantal uitzendingen uit over het onderwerp ‘Houtbouwers’ waarin de mogelijkheden werden toegelicht over de toepassing van hout als vervangend materiaal voor cement, beton en metaal. Men ging in op toekomstig circulair bouwen. Naar aanleiding van bovenstaand artikel en de uitzending werden zelfs Kamervragen gesteld en een tweetal moties ingediend.
De regering werd opgeroepen uit te zoeken hoe grootschalige houtbouw een oplossing kan zijn voor ‘het stikstofprobleem, de klimaatcrisis en het woningtekort’. In een tweede motie werd gevraagd hoe het gebruik van duurzaam hout in de bouw kan worden bevorderd.
@fotocredit: Foto: Greenpaints
Ontwikkelingen
‘Duurzaam’, ‘CO2-vast’, ‘circulair’, ‘isolerend’, ‘veelzijdig’, ‘veilig’, ‘biologisch afbreekbaar’, allemaal termen die eigenlijk in één woord zijn samen te vatten: hout. Dit betekent nogal wat voor schilderend Nederland. Niet alleen voor het onderhoud, maar hoe speelt men in op de vraag: ‘Wat is er nodig om op nieuwe houten ondergronden beschermende en esthetische afwerklagen aan te brengen die het behoud en de natuurlijke uitstraling van hout duurzaam borgen?’
Dit betekent dat de verfproducerende en verfverwerkende bedrijven de ontwikkelingen rond duurzaam en circulair bouwen goed in de gaten moeten houden. Wanneer architecten, aannemers en bouwers inspelen op de eisen van klimaatverandering en wensen van opdrachtgevers, kunnen schilders niet achterblijven en behoren zij zich te verdiepen in efficiënte, duurzame en onderhoudsarme beschermings- en afwerkingsmethoden voor hout. Kennis en kunde dienen aan te sluiten op de behoefte van de klant.
Vakinhoudelijke kennis
‘Hoe houd ik mijn vakinhoudelijke kennis up-to-date?’ Een belangrijk vraag, daar het werk in de schildersbedrijfstak zeer divers is. Bovendien is het beroep van schilder constant aan verandering onderhevig. Een enquête van het vakblad Management & Consulting laat zien dat intervisie, training en boeken nog altijd de belangrijkste kanalen zijn om kennis op peil te houden.
Savantis, de organisatie die vakmanschap en kennis verbindt, heeft recentelijk het vakboek ‘Schilderstechnieken’ uitgegeven. Dit vakboek is aan te bevelen om vakkennis te verbreden en uit te diepen. Zo gaat hoofdstuk 2 van het boek over hout als ondergrond voor schilderwerk.
Het boek sluit naadloos aan op de huidige ontwikkelingen rond de hernieuwde belangstelling voor hout als duurzaam en betrouwbaar bouwmateriaal. Het geeft achtergrondkennis over het ontstaan, de eigenschappen, de toepassingen en afwerkingen van hout binnen en buiten. Wat moet een schilder daarvan weten?
Hout als bouwmateriaal
Hout is er in vele soorten en maten. Van nature is hout mooi, karakteristiek en warm. Daarnaast is het sterk, duurzaam en gemakkelijk te bewerken. Hout van verschillende boomsoorten heeft diverse kenmerken zoals kleur, tekening, sterkte, gevoeligheid voor klimaat et cetera.
Meestal wordt een grove indeling gemaakt in naaldhout en loofhout. De houtsoorten die de schilder in de nieuwbouw of bij onderhoud tegenkomt, zijn hoofdzakelijk loofhoutsoorten meranti, merbau, eiken en de naaldhoutsoorten vuren, grenen en western red cedar.
Tegenwoordig kom je ook veel gemodificeerde en verduurzaamde houtsoorten tegen zoals accoya, tricoya, plato of thermowood. In opkomst zijn de houtsoorten lariks, douglas en red grandis.
Kwaliteit geveltimmerwerk
De keuze van een houtsoort bepaalt voor een groot gedeelte de kwaliteit van geveltimmerwerk. Er zijn namelijk meer en minder duurzame houtsoorten. De houtsoorten zijn verdeeld in vijf duurzaamheidsklassen en gebaseerd op de levensduur van onbehandeld hout.
Voor buiten gebruikt men de hogere duurzaamheidsklasse 1 en 2. Binnen past men bij voorkeur houtsoorten toe met een lagere duurzaamheidsklasse, dus 3 tot 5. In het duurdere segment worden binnen ook wel houtsoorten uit de hogere duurzaamheidsklasse toegepast.
Voor schildersbedrijven is het zeer de moeite waard om de KVT-online ‘Kwaliteit van houten gevelelementen’ te raadplegen. Dit is een publicatie van de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT) en is bedoeld voor de gehele bouwkolom.
KVT-online geeft informatie over materialen, uitvoeringen, bewerkingen, transport, opslag, verwerking en montage van houten gevelelementen. Deze gegevens zijn heel interessant voor de professional die hout moet beschermen en onderhouden.
Houtconstructies buiten
Buiten komt de schilder de meest bekende houtconstructies tegen zoals kozijnen, ramen, deuren en gevelbekledingen. Bij zulke houten geveldelen is de detaillering belangrijk. Een goede detaillering houdt tegenwoordig veel meer in dan het afwaterend maken van onderdorpels onder een hoek van 15 graden.
De in elkaar passende onderdelen van een verbinding zijn bijvoorbeeld de afgelopen jaren sterk verbeterd. Capillaire naden worden vermeden, kozijnverbindingen nauwkeurig in elkaar gezet en kopse kanten goed afgedicht.
Soms worden voor lastige plaatsen andere materialen gebruikt, zoals composiet dorpels van Holonite of DTS-dorpels die worden vervaardigd van een duurzame, zeer sterke en slijtvaste PE-kunststof.
Houten interieurelementen
De belangrijkste reden om hout in de moderne architectuur toe te passen, is de natuurlijke esthetische uitstraling van kleur en ‘tekening’ van het hout. Houttoepassing binnen en buiten vloeien meer en meer in elkaar over waardoor een complete woonbeleving wordt gecreëerd.
Houten interieurelementen zijn te verdelen in vaste en verplaatsbare onderdelen. Vaste bouwdelen zijn kozijnen, deuren, trappen, spanten, gordingen et cetera. Verplaatsbare houten componenten zijn meubels, kasten en dergelijke. Het is van belang om deze componenten met de juiste producten af te werken.
Keuze systemen
Om het afwerksysteem voor hout te kunnen bepalen, is het van groot belang om rekening te houden met het toepassingsgebied, belasting van het te schilderen object en de wensen van de opdrachtgever.
Daarbij is er een keuze uit blanke, transparante of dekkende verfsystemen. De watergedragen verfsystemen voor binnen zijn hoofdzakelijk in een matte of halfglanzende afwerking waarbij de trend is om aan de binnenzijde van de woning de houtconstructie zichtbaar te houden.
Concepten I t/m IV uit de timmerfabriek
In Nederland kan het geveltimmerwerk op vier verschillende manieren afgeleverd worden en in concepten ingedeeld:
– Concept I: de elementen worden voorzien van een grondverfsysteem door de timmerfabrikant en als halfproduct geleverd op de bouwplaats. De schilder brengt later nog een toplaag aan op het houtwerk.
– Concept II: de timmerfabriek levert de gevelproducten meer compleet af voorzien van dorpelafdekkers en/of neuslatten. Het geveltimmerwerk is al voorgelakt.
– Concept III: de timmerfabriek is geheel verantwoordelijk voor het plaatsen, beglazen en aflakken van de gevelproducten.
– Concept IV: in het voortraject worden prestatie-eisen opgesteld over het geveltimmerwerk en worden er afspraken gemaakt over garanties, inspecties en schilderbeurten. Het geveltimmerwerk wordt afgemonteerd, beglaasd en afgelakt. Daarnaast bevat het een onderhoudsprestatieplan.
Een timmerfabriek is vanuit wet- en regelgeving verplicht om te werken met watergedragen systemen. Dit kan een alkydemulsie, acrylaat of hybride (combi alkyd-acrylaat) zijn. Deze systemen moeten voldoen aan de beoordelingsrichtlijnen BRL 0814 (concept I – grondverfsysteem) of de BRL 0817 (concept II, concept III en concept IV – voorlaksysteem of aflaksysteem). Een timmerfabriek is verplicht zich te houden aan de voorwaarden binnen deze publicatie wanneer men onder Komo wil leveren. Een Komo-gecertificeerde timmerfabriek levert (tenzij anders overeengekomen met de opdrachtgever) het geveltimmerwerk af volgens de BRL 0814 of BRL 0817. Dat wil zeggen dat kozijnen, ramen en deuren in de timmerfabriek al zijn voorzien van een grondverfsysteem met een droge laagdikte van minimaal 100 mu of een voorlaksysteem met een droge laagdikte van minimaal 120 mu. Dit geldt voor binnen en buiten. Voor oplosmiddelhoudende producten zijn deze normen niet geschreven, aangezien de timmerindustrie verplicht is om met watergedragen producten te werken.
Vakkennis verbreden
Om vakkennis te verbreden en uit te diepen, is het aan te bevelen om het vakboek Schildertechnieken aan te schaffen. Vakboek Schildertechnieken, gebonden hardcover boek, 486 pagina’s in full colour, Artikelnummer 794062, ISBN: 978-94-92794-06-2. Kosten € 48,95.
De uitgave is te bestellen via www.savantiswebshop.nl
Door: Gerard Scholten