‘Ik ben zelf bezig met een groot project, een landhuis in de Achterhoek’, vertelt Leo Scholten van het gelijknamige decoratie- en restauratieschildersbedrijf in Huissen. Scholten, meermaals genomineerd en een paar keer winnaar van de Nationale SchildersVakprijs, hoort tot het selecte groepje bedrijven dat voor dit soort opdrachten gevraagd wordt. ‘Ik wilde het werk graag aannemen, maar moest het dan wel aan heel goede mensen kunnen overlaten. Met Vera Tolstoj ben ik twee jaar geleden op de Restauratiebeurs in contact gekomen. Zij leek me zeer capabel. Ze is van de nieuwe generatie restauratieschilders, he? Academisch opgeleid. Dat zien ze graag bij rijksmonumenten.’
FOTO’S: JMS
Niet dat Scholten alleen maar werkt met universitaire restaurators: ‘Deze opdracht wordt bekostigd vanuit het museum zelf. Dan kunnen bedrijven als het mijne inschrijven. Zodra er staatssubsidie mee gemoeid is, gaan heel andere krachten spelen en heeft men vaak een voorkeur voor universitair opgeleide restauratoren. Samenwerken tussen mbo- en universitair opgeleide mensen zou het mooiste zijn.’
Vera Tolstoj: ‘Dit is voor mij een geweldige kans. Ik zou graag vaker voor Leo willen werken. Hij heeft heel veel kennis over monumenten, zowel theoretisch als praktisch en het is geweldig om hem te zien werken. Ik heb aan de Vrije Universiteit de opleiding Historische Binnenruimten gevolgd, bij de afdeling Conservering en Restauratie van Cultureel Erfgoed. Dat is een masteropleiding die zich richt op het restaureren van allerlei materialen: beschilderde oppervlakken, maar bijvoorbeeld ook goudleerbehang. Deels is het theoretisch, deels ook praktisch. Veel nadruk ligt op materiaalkennis. Zo moesten we recepten namaken uit middeleeuwse ‘secretenboeken’. En we krijgen les van vakdocenten in zaken als marmeren, vergulden en restaureren van objecten. Sinds een jaar ben ik zelfstandig gevestigd in Amsterdam. Tot nu toe kreeg ik vooral opdrachten voor het restaureren van objecten, zoals lijsten en meubels.’ Scholten: ‘Ik kan Vera in principe hier het werk laten coördineren. Maar ik kom zelf regelmatig langs voor overleg en controle.’
Het entreetrappenhuis van het oudst bewaard gebleven museum van Nederland, dat uit 1878 stamt, was aan een grondige onderhoudbeurt toe. ‘Het decoratieve schilderwerk aan en rond het plafond was zeer vervuild’, legt Tolstoj uit. Zij deed in opdracht van Scholten ook het vooronderzoek. ‘Daarnaast zijn er ooit retouches uitgevoerd met een verfsoort die in de loop der tijd is gaan oxideren, wat een vlekkerig effect geeft.’ Ernstiger is dat ook de ondergrond, de stuclaag onder de decoraties aan het loslaten is. ‘Echt wel dramatisch’, vindt Tolstoj. ‘Grote schilfers en barsten die openstaan. We zetten dus eerst de grote schilfers vast en repareren kleine scheuren en barstjes door ze te injecteren met het materiaal Acril 33. We maken de schildering schoon, verwijderen de oude retouches, waarna we zelf gaan retoucheren, met een watergedragen, matte en reversibele plakkaatverf, ook wel gouache genoemd.’
Tolstoj werkt met een team van vier mensen op verschillende verdiepingen tegelijk op de steiger die in het trappenhuis gebouwd is. Je komt alleen omhoog via de steiger of via een trage goederenlift. Scholten: ‘Het museum is nog wel toegankelijk. De tijdsdruk komt onder andere doordat de bovenzalen vanaf september verhuurd zijn en alleen via het trappenhuis te bereiken zijn. Dan moet het dus goed toegankelijk zijn. Ik voeg in de laatste twee weken aan Vera’s team nog drie toppers toe: Jet Kroone, Hermance van Heeckeren-Till en René Halbe, om te assisteren bij het verguldwerk en de retouches.’
Het team van Tolstoj is zeer internationaal. ‘Ik heb een jaar in Engeland gewerkt voor de National Trust. Daar was Jan Cutajar de projectleider. Hij is een Maltese scheikunde die in Londen een master in restauratie heeft gevolgd. Het is objects conservator en kan dus heel veel verschillende materialen restaureren en weet er ook heel veel van. Hij is nu een tijdje in Nederland en werkt veel met mij, maar binnenkort gaat hij naar Noorwegen om te promoveren op het behandelen van schilderijen van Edvard Munch. Mijn zus Warja is kunsthistoricus en helpt ons met het schoonmaakwerk van de oppervlakken. Maria Sanchez ken ik ook uit Engeland. Zij is Spaanse en specialiseerde zich in de restauratie van schilderijen en muurschilderingen aan de universiteit van Granada.’
Doet de jonge generatie restauratoren het echt anders dan de Leo Scholten het zou doen? Scholten: ‘Voor het vastzetten van de gipslaag gebruiken ze Acril 33, een product dat door één leverancier geleverd wordt, uit Italië. Het wordt verdund met gedemineraliseerd water en als vulmiddel gebruiken ze speciale glaspareltjes, calciumcarbonaat en vulkaanas. Wij zouden daar gewoon gips voor gebruiken. Heel interessant. De redenering is dat ook de gipsreparaties reversibel moeten zijn: dat je later kunt zien waar er gerestaureerd is en dat je de reparaties ook weer kunt verwijderen. Dit materiaal wordt ook toegepast op plaatsen als de Sixtijnse kapel. Als Huissense schilder wil ik dan toch altijd zelf zien hoe het zich gedraagt en hoe het zich ook in de tijd gaat houden. Zo leer je ook van elkaar.’
Over dit project is een video te zien op SchildersVAKTV
