Verborgen ‘parel’ in Woudsend

Schildersbedrijf Lolle Schakel uit Parrega rondde in oktober een arbeidsintensief restauratieproject af in Woudsend. Een 18^e eeuwse, voormalige kapiteinswoning werd in oude stijl teruggebracht en krijgt nu twee nieuwe functies: er komen een Oudheidskamer en een Bed & Breakfast in.

Wie door het Friese dorpje Woudsend wandelt, stuit in een steeg, de Bewaarskoallesteech, op een rijksmonumentaal pand. Het betreft een rechthoekig huis bestaande uit twee achttiende eeuwse bouwdelen, opgebouwd uit een begane grond en zolder onder één schilddak. Deze voormalige kapiteinswoning verkeerde jarenlang in deplorabele toestand en was dan ook al enige tijd onbewoond.

Eigenaar Machiel Dijkstra liet het pand de afgelopen twee jaar bouwtechnisch in oude stijl terugbrengen door onderhoudsbedrijf A. Bouma uit Joure. Er komen binnenkort een Woudsender Oudheidskamer en een Bed & Breakfast (B&B) in.

Glas

In het restauratieproject was een belangrijke rol weggelegd voor schilder Lolle Schakel, specialist in restauratiewerk, die het interieur en exterieur van het pand vakkundig afwerkte. Hij begon in december vorig jaar aan het project. De eerste klus die hij er uitvoerde, was het aanbrengen van antiek glas (2 tot 3 mm dik) uit eigen voorraad.

“Als de mogelijkheid zich voordoet, neem ik zelf altijd antiek glas van klussen mee naar huis met de gedachte dat ooit weer te kunnen hergebruiken in restauratieprojecten”, vertelt Schakel. “Ik heb in de kapiteinswoning circa 40 procent van het bestaande glas vervangen, omdat dat kapot of beschadigd was.”

Nadat de aannemer de restauratie van het exterieur had afgerond, zette Schakel de buitenschil opnieuw in de verf. “Dan merk je pas hoe krom als een hoepel het pand is geworden door ouderdom en eerdere vochtproblematiek”, zegt hij. Daarna ging Schakel binnen aan de slag. Dat begon met herstelwerk van tegels en tegeltableaus op de wanden. Tegeltableaus behoorden vroeger bij de luxe aankleding van een huis.

Tegeltableaus

In de voormalige kapiteinswoning bleken de volledig betegelde binnenwanden door lekkage en jarenlange vochtproblemen flink te zijn beschadigd. “Veel tegels waren er spontaan uitgevallen door het vocht of kapot geraakt”, zegt Schakel. “Ik heb er zo’n 600 vervangende tegeltjes bij gezocht en deze, nadat ik de ondergrond eerst had opengezet en een paar maanden had laten drogen, samen met collega Erik Velting opnieuw ingeplakt. De resterende tegels op de wanden en in de tableaus worden binnenkort nog door ons gerestaureerd.”

Ten behoeve van het binnenschilderwerk deed Schakel eerst kleurhistorisch onderzoek met – de bij het project betrokken – architect Gerben Brouwer uit Grou. Daaruit kwam een historisch kleurenplan uit voort, dat terug ging naar de periode rond 1780 (rococo-uitstraling). De kleuren die uit het onderzoek naar voren kwamen, bracht Schakel weer in de woning terug. Voor hij met dit schilderwerk kon beginnen, moest er eerst in de twee ruimten intensief worden schoongemaakt, want alle wanden, plafonds en vloeren waren door roet, lekkage en vervuiling zwart geworden. “Bij dit voorwerk kwamen we tussen de plafondbalken ook nog eens ruim 1.000 oude spijkers tegen, die eerst door ons in het hout moesten worden geslagen of afgeflext.”

Schilderwerk

De balken plafonds in de toekomstige Oudheidskamer werden eerst door Schakel schoongemaakt met water en een zeepmiddel. “Daarna heb ik vele verfbladders vastgezet en in de hechtgrond gezet, zonder de craquelé in de ondergrond aan te tasten. Mijn afwerking bestond uit een blauwe grondkleur met een omranding van de panelen in turquoise kleur. Het geheel heb ik daarna gevernist.”

In de ruimte waar het B&B-gedeelte komt, was vroeger ooit met beits een houtimitatie op de balken plafonds aangebracht. “Die laag zat los en daarom heb ik de sterk vervuilde balken eerst goed schoongemaakt, vervolgens alle gaatjes in het hout dichtgemaakt en op de balken – met behoud van de craquelé – een gepatineerde houtimitatie aangebracht”, zegt Schakel.

In de twee ruimten zijn ook nog oude bedsteden te vinden met op de deuren afbeeldingen van de vier jaargetijden. Schakel bracht op deze deuren een midden-eiken houtimitatie aan. “Het is een heel rustig ogende imitatie, zonder vlammen, zoals in de periode rond 1780 gewoon was.” De schoorsteenmantels in beiden ruimten werden door hem voorzien van een marmerimitatie en alle binnendeuren en -raamkozijnen kregen een houtkleur. “Het meeste werk in dit project zat hem in het vullen van alle aanhechtingen en gaten in het hout. Ik denk dat ik hiervoor zeker wel tien emmers vul- en reparatiemiddel heb gebruikt”, vertelt de Parregaaster schilder.

Arbeidsintensief

Met verftechnisch adviseur Johan de Bruin van groothandel Verf Van der Feer had Schakel regelmatig overleg over de te kiezen verfproducten in het project. “De wisselwerking tussen ons is altijd prima”, zegt hij. “De klus in Woudsend was arbeidsintensief. In dergelijke projecten moet je je werk zoveel mogelijk proberen af te wisselen. Niet de hele dag bezig zijn met primeren, schoonmaken of schilderen, maar daar juist variatie in aanbrengen. Dan blijf je scherp.”

“Voor mij was dit een bijzonder restauratieproject. Ik heb het nooit eerder meegemaakt dat een pand in zo’n slechte toestand verkeerde. Het vocht sijpelde achter de muren vandaan, de kozijnen waren zeiknat. Door alles open te leggen en goed te ventileren hebben we dit eruit gekregen. Zo heeft ieder restauratieproject zijn eigen knelpunten, waar je samen met andere specialisten een juiste aanpak voor moet vinden. We hebben hier met ons allen toch weer iets moois van kunnen maken. Fijn ook dat opdrachtgever Dijkstra hierin heeft willen investeren”, zegt Schakel.

In december vindt de ‘finishing touch’ in de kapiteinswoning plaats. Schakel zet dan onder andere nog alle onderdorpels in de verf, de hardstenen vloer in de B&B en de estrikken vloer in de Oudheidskamer in de lijnoliezeep en restaureert wandtegels.