Het is een natte februari-dag in Bolsward. Buiten klettert de regen tegen de ramen van het voormalige Armenhuis aan de Broerestraat. Binnen, in de voogdenkamer van dit monumentale pand, zijn de schilders Laas Sijbesma en Auke Bloemhof geconcentreerd houtsnij- en lijstwerk aan het vergulden.
Voor hen is dit dé kroon op het schilderwerk dat zij in de voorbije weken voor de eigenaar, de Hendrick Nannes- en de Catrijn Epesstichting, uitvoerden. Het stond aanvankelijk niet in hun takenpakket om hier verguldwerk uit te voeren.
“Tijdens het schuren van het fraaie, ambachtelijke houtsnijwerk op de deuren, wanden, en schoorsteenmantel zagen Auke en ik op de biezen van het lofwerk ineens goud onder de verflagen vandaan komen. Ook op het lijstwerk troffen we een goudlaagje aan. Al dit authentieke verguldwerk bleek ooit te zijn weggeschilderd zodat alle houtwerk in de voogdenkamer een uniforme grafietgrijze kleur kreeg, zo ontdekten we. Zonde, natuurlijk! We stelden onze opdrachtgever vervolgens voor om die goudlaagjes – uit historisch oogpunt – weer terug in het zicht te brengen”, vertelt Sijbesma.
Bloemhof knikt en vult aan: “Bovendien vonden we dat het verguldwerk de totaalaanblik van de voogdenkamer flink zou ophalen. Zonder die goudlaagjes zag de ruimte er – qua kleur – toch ietwat doods uit, vonden wij.”
Het bestuur van de Hendrick Nannes- en de Catrijn Epesstichting besloot over het voorstel van de schilders te vergaderen, waarbij de meeste stemmen zouden gelden. Tot vreugde van Sijbesma en Bloemhof werd hun verguldplan met een krappe meerderheid aangenomen. Ze gingen begin februari aan de slag met deze ‘finishing touch’.
“Het is mooi om het vakmanschap van weleer in ere herstellen. Dat verdient deze stijlvolle voogdenkamer”, zegt Sijbesma. “Hoe we het verguldwerk uitvoeren? We brengen als basis eerst de watergedragen, zijdeglanzende lakverf Sigma S2U Nova Satin in okergele kleur aan, zodat de latere vergulding een vollere glans krijgt. Als verguldproduct hebben we gekozen voor Decorgold. Dit is een watergedragen metaaleffectlak op acrylaatbasis die niet vergeelt en goed dekt”, legt Sijbesma uit. “We hebben bewust voor bleekgoud gekozen, omdat dat een goed en niet te uitbundig alternatief is voor bladgoud. Onze opdrachtgever wil namelijk graag dat de voogdenkamer een sobere sfeer uitstraalt, omdat dat bij een Armenhuis past.”
Opfrisbeurt
Het voormalige Armenhuis (zie ook het kader) sloot in 1964 de deuren, werd daarna eenbejaardenhuis en huisvestte later studenten. Sinds 1981 is een woningstichting eigenaar en die liet er in 1986 25 huurappartementen in bouwen.
De vorige eigenaar van het gebouw, de Hendrick Nannes- en de Catrijn Epesstichting, bedong destijds bij de verkoop dat het drie historisch waardevolle ruimten van het Armenhuis in eigendom mocht houden: de voogdenkamer, de bedeelingskamer met wachtlokaal (hier kregen de armen uit de stad vroeger hulpgoederen aangereikt) én de entreehal van het monumentale pand.
De stichting gebruikt de eerste twee ruimten nog voor vergaderingen. De ozp’ers Sijbesma (uit Oosterend) en Bloemhof (Hartwerd), die als schilderscombinatie al ruim twintig jaar samenwerken, kregen vorig jaar van de stichting opdracht om deze historische ruimten van binnen een opfrisbeurt te geven. Eind november begonnen ze aan het project. “De kamers hadden een gedateerde look. De meest recente schilderbeurt was in 2001. Men gebruikte hiervoor destijds nog synthetische verf”, zegt Bloemhof.
Lekplekken
In zowel de bedeelingskamer als de voogdenkamer zaten lekplekken in het gipsplafond, veroorzaakt door eerdere schoonmaakwerkzaamheden in de bovengelegen appartementen. Een groot deel van het plafond in de bedeelingskamer was aangetast door waterschade.
Om dit weg te werken, brachten Sijbesma en Bloemhof twee lagen Sigma Stainway Matt in gebroken wit aan. Dit is een muurverf (schrobvast klasse 1), geschikt voor het isoleren en tegelijk afwerken van ondergronden die verontreinigd zijn met doorslaggevoelige verontreinigingen (nicotine-, rook- en roetaanslag, waterkringen, koffie- en theevlekken).
De lekplek in het plafond van de voogdenkamer zat maar op één plek en daar brachten de schilders eerst ProGold Isoleerspray (op basis van acrylaathars in een aerosol) op aan. Daarna bestond de afwerking uit twee lagen Sigma Perfect Matt in gebroken wit. In de voogdenkamer troffen de schilders houtrot aan de binnenzijde van enkele raamkozijnen (met enkelglas) aan. Ze herstelden dit met Dry Flex 16 en en Dry Flex SF van Repair Care.
Wooncorporatie Elkien, als eigenaar verantwoordelijk voor de buitenschil van het voormalige Armenhuis, liet inmiddels Fineo-beglazing in de bestaande kozijnen plaatsen. Dit dunne vacuümglas heeft een hoge isolatiewaarde en is geluidswerend. De gestucte wanden in de entreeruimte werden door de schilders gesausd met de muurverf Sigma Perfect Matt.
“Dat hebben we in twee lagen aangebracht. Door het opdassen van de verf krijg je een heel mooi effect en lijkt het net alsof er behang op de wand zit”, legt Bloemhof uit. Het houtwerk in de bedeelingskamer, het wachtlokaal en de entreeruimte schilderden ze in een roomwitte kleur. “Om deze verf een – bij de historische kamers passend – verouderingseffect te geven, hebben we hier een beetje omber doorheen gemengd. Dat geeft een mooi eindresultaat.”
Olijfgroene kleur
Tijdens het schuren in de voogdenkamer ontdekten de twee schilders dat alle – in een grafietgrijze kleur geschilderde – betimmeringen oorspronkelijk een warme, olijfgroene kleur hadden. “Dat kleurde destijds natuurlijk prachtig met het verguldwerk. We wilden het olijfgroen hier dan ook graag weer in ere herstellen, maar de stichting zag dat niet zo zitten. Daarom hebben we nu opnieuw grafietgrijs aangebracht”, vertelt Bloemhof.
“Op een deel van de wand in deze ruimte zit al jarenlang papieren patroonbehang, dat nog in goede staat verkeert. Tijdens het schilderen hebben we dit behang zorgvuldig afgedekt met doorzichtig maskeerfolie van 3M.”
De grafietgrijze verf die de schilders op het houtwerk aanbrachten, voelt fluweelzacht aan dankzij een goede voorbehandeling. “We hebben de ondergrond heel fijn geschuurd. Eerst met een Festool-schuurmachine en schuurkorrel P240. Daarna hebben we met de hand nog P240 en P180 gebruikt. Je moet niet te grof schuren om krasvorming te voorkomen en het is ook beter voor de hechting”, legt Sijbesma uit.
“Voordat we de laatste verflaag aanbrengen, halen we altijd nog een schuurvel Mirlon VF360 over de ondergrond. Dat geeft een matterend effect en zorgt ook voor een goede hechting”, zegt Bloemhof. “De verf heeft zich vervolgens mooi op de ondergrond neergelegd. Je moet ons werk niet alleen zien, maar ook voelen, zeggen we altijd tegen opdrachtgevers. Zo’n mooie ruimte als de voogdenkamer verdient extra aandacht en geen reguliere schilderbeurt. Alle kamers ziet er nu weer fraai uit.”
Bolswarder armenzorg
Het vermogende Bolswarder echtpaar Hendrick Nannes en Catrijn Epes zag het in de 16e eeuw als hun missie om hulpverlening aan armen in de stad een blijvend karakter te geven. In 1511 kreeg hun stichting voor armenzorg officieel gestalte. In de akte werd vastgelegd dat hun nalatenschap bestemd was voor ‘de rechte ellendige armen binnen Bolswert’.
In 1522 opende Nannes het Armenhuis in zijn oude woning aan de Kerkstraat. Naast steun in natura voor de Bolswarder armlastigen werd hier ook de mogelijkheid van huisvesting aan daklozen geboden. Tot in 1964 (toen de Algemene Bijstandswet in werking trad) bleef het Armenhuis bestaan. Daarna werden twee nieuwe stichtingen in het leven geroepen: stichting Hendrik Nanneshof (beheerde het bejaardentehuis dat in het gebouw kwam) en de Katrijn Epesstichting (beheerde de bij de armvoogdij in eigendom zijnde boerderijen en landerijen).
“Beide organisaties fuseerden in 1981 tot de Hendrick Nannes- en Catrijn Epesstichting”, vertelt huidig voorzitter Wouter Jellesma. “Tegenwoordig draagt onze stichting financieel bij aan vele algemene, sociale, maatschappelijke en culturele activiteiten in Bolsward. Van de oorspronkelijke bezittingen is nog ongeveer 200 hectare aan landerijen in de regio over, die door ons in (erf)pacht zijn gegeven.” Hij is enthousiast over het schilderwerk van Bloemhof en Sijbesma. “Onze kamers staan er nu weer stijlvol bij.”
