In heel Nederland zijn maar zestig schilders te vinden die dit werk mogen doen. Ze werken bij de drie aannemers, die vaak samenwerken. ‘Wij zijn volle concurrenten, maar op het moment dat het nodig is, werken we samen’, zegt projectleider Jaco van ’t Hof van Gelders Staalstraal- en Schildersbedrijf (GSB). Dat de aannemers elkaar opzoeken is ook logisch. De vijver in deze sector is maar klein. Niet iedereen kan zo maar aan de slag, want de veiligheidseisen zijn streng. ‘Je hebt met een dubbel risico te maken: hoogspanning en werken op hoogte.’
Op de geleiders van het Friese traject staat een spanning van 110.000 Volt (110 kV). De stroom gaat over twee circuits met de circuitkleuren wit en zwart. Door deze circuits apart van elkaar vrij te schakelen, kunnen de schilders veilig werken. Met groene vlaggen wordt het vrij geschakelde circuit aangegeven. De vlaggen voor beide circuits kunnen nooit met elkaar worden verwisseld. De groene vlag voor het witte circuit heeft een ronde vlaggenstok, de groene vlag voor het zwarte circuit heeft een vierkante. ‘De één past niet in de vlaggenstokhouder van de ander. Je kunt dus geen vergissingen maken.’
FOTO’S: ALEX J. DE HAAN
De masten in Friesland zijn volgens de projectleider weliswaar ‘kleintjes’, maar de schilders moeten de veiligheid altijd in de peiling houden. ‘Een 25 meter hoge mast kun je met twee man schilderen. Dat is ook het minimale aantal mensen in een mast. Je moet elkaar altijd in de gaten kunnen houden. Meer mensen in een mast kan wel, maar het moet logistiek kunnen. Je mag bijvoorbeeld niet onder of boven elkaar werken. Dat kan gevaar voor de onderste schilder opleveren als er iets valt. Dat zijn allemaal zaken waar je rekening mee moet houden.’
Speciaal voor hun schilders in hoogspanningsmasten hebben de drie bedrijven een eigen opleiding in het leven geroepen. Alle medewerkers gaan elke drie jaar opnieuw op les. Netbeheerder TenneT eist dat de schilders moeten voldoen aan de “Eindtermen werken aan of in de nabijheid van hoogspanningslijnen”. ‘De opleiding is een initiatief vanuit de branche. De samenwerking werkt heel goed. Je kunt het vak alleen in de praktijk leren. Het is puur ervaring. Je kunt het niet vergelijken met de vakopleiding voor tot huisschilder. Wat wij doen, is compleet ander werk. Het begint al met de kwasten. Die van ons zijn 5,5 centimeter breed.’
De schilders dragen een veiligheidsgordel met twee vanglijnen. De mannen moeten te allen tijde aangelijnd aan de mast zijn. De uitrusting is zwaar. Inclusief verf tilt een schilder vijftien kilogram mee omhoog. De schilders krijgen regelmatig een lichamelijke keuring. Van ’t Hof: ‘Hoe vaak dit plaatsvindt, ligt aan de leeftijd van de schilder. Hoe ouder je bent, hoe regelmatiger die keuringen plaatsvinden. Het is enorm zwaar werk.’
De werktijden van de schilders zijn beperkt. De schilders kunnen alleen tussen 8 uur ’s ochtends en 16 uur ’s middags naar boven. ‘Het is niet gemakkelijk om voor langere tijd een spanningsvrije periode te krijgen. Dit heeft te maken met de betrouwbaarheid van de elektriciteitsvoorziening aan bedrijven en huishoudens. Daarom worden de periodes vaak al een jaar van te voren vastgelegd. In die uren wordt de stroom via één circuit geleverd. Wij moeten daarom buiten de piekuren werken. De gewone burger merkt hier niets van. Zo’n strakke planning maakt wel dat wij geen dag speling in het werk hebben.’
De werktijden worden ook door de weersinvloeden beperkt. Tussen medio maart en medio oktober kunnen de schilders omhoog, mits het weer het toelaat. Met harde wind, regen, hagel, onweer en hitte is schilderen in de hoogspanningsmast onveilig en ligt het werk stil. In de winter worden geen conserveringswerkzaamheden in de hoogspanningsmasten uitgevoerd. De schilders worden in die periode voor andere staalklussen ingezet. Het alternatief is dat ze aanspraak op de Werkloosheidswet maken.
Voordat de schilders de hoogte in kunnen, moet de situatie op de grond zijn geregeld. De bedrijven maken afspraken met de grondeigenaren over de te werken periode. Als er dieren in het weiland lopen, dan wordt vaak schrikdraad om de mast geplaatst. Als de mast op mais- of grasland staat, stemt Van ‘t Hof de werkzaamheden op de maaiperiode af. ‘We maken met de eigenaar van het perceel afspraken over de onvermijdbare schade. Samen bepalen we ook de aanrijdroute. Je maakt altijd iets kapot. Ik heb helaas geen hovercraft waarmee ik bij de mast kan komen.’
Het werken onder hoogspanning is volgens Van ’t Hof mooi om te doen. ‘Jij en je collega’s zijn volledig op de groep aangewezen. Je werkt altijd buiten en het is relatief vrij werk. Het uitzicht is echt geweldig. Op masten van 100 meter hoog kun je kilometers ver kijken. Je weet dan echt niet wat je ziet.’
