Aan het eind van de lange oprijlaan verrijst tussen de bomen Huize Westerbeek, het kantoor van stichting Maatschappij van Weldadigheid. Het helderwitte pand met een betongrijze smetrand is het symbool voor de bakermat van de Nederlandse verzorgingsstaat. De buitengevel was voorheen wit, maar is nu in een gebroken witte latex geverfd. De smetrand was zwart en is nu ook in passend betongrijs. De deuren zijn nu Heerengrachtgroen, met een Rijnlandsgroene bies. De kozijnen zijn in Zaans crème geschilderd. Accenten van de muurankers en de buitenlampen zijn zwart. De witte betonnen toegangstrap van het karakteristieke pand is gestuct en ook in de gebroken witte latex gezet. Tegelijk is alle lood op het dak vernieuwd en het pannendak aangepakt.
De muren van Huize Westerbeek waren 25 jaar geleden voor het laatst geverfd. ‘Het gebouw was zo dof als een kraai’, zegt schilder André Booiman. De dakkapel, schoorsteen en de lei van de goot zijn daarom extra voorgelakt. Uit het verftechnisch advies bleek een extra onderlaag voor glansbehoud de oplossing. ‘Als je dat niet doet, dan verzuipt de glans in de onderlaag. De onderlaag maakt het sterker.’
FOTO’S: ALEX DE HAAN
In Huize Westerbeek is in 1818 de Maatschappij van Weldadigheid opgericht. In Frederiksoord ontstond volgens directeur Minne Wiersma het Nederlandse beleid zoals wij dat nu kennen. ‘De Maatschappij kende tachtig jaar voor de grondwet al schoolplicht, had als één van de eersten een rusthuis voor ouderen en kende een vorm van het ziekenfonds. De gebouwen die nog in bezit zijn van de Maatschappij, zijn daarom van groot belang om het immaterieel erfgoed in stand te houden. De koloniën staan zelfs op de nominatie van de UNESCO Werelderfgoedlijst.’
De stichting stelt hoge eisen aan het schilderwerk. Al die panden worden volgens een straks onderhoudsschema geschilderd. ‘We weten nu al wat we volgend jaar kunnen doen. We brengen daar een offerte voor uit, zodat de opdrachtgever precies weet wat het kost.’ De Maatschappij van Weldadigheid en de schilders van De HJL Groep hebben een meerjarenplan opgesteld om de voormalige kolonie goed te onderhouden. Bijzonder, want van structureel onderhoud was jarenlang geen sprake. Ondanks de statuur van het erfgoed, raakten de gebouwen in verval. De stichting had chronisch geldgebrek om de zestig gebouwen van de voormalige kolonie goed te kunnen onderhouden. Met de beetjes budget werd alleen het hoognodige aangepakt. ‘De staat van de gebouwen was bedroevend slecht’, zegt schilder André Booiman, ‘Rotte kozijnen, afbladderend schilderwerk, ingezakte daken, noem het maar op. Het was redden wat je redden kunt.’
De Mandenmakerij was vervallen, het oude schooltje in Boschoord was als kippenschuur gebruikt en koloniewoningen waren in slechte staat. Jacob Kruijer beaamt de slechte staat van sommige panden. De beheerder gronden en onroerend goed bij de Maatschappij van Weldadigheid roeit met de riemen die hij heeft. ‘Nu hebben we veel op de rit en is het tijd voor onderhoud. Ongeveer 25 panden hebben nog achterstallig onderhoud. Het zijn nog enkele grote koloniewoningen die gerenoveerd moeten worden. De grotere gebouwen zijn in de macht. Deze zijn tot zover gerenoveerd dat ze bij te benen zijn.’
Frederiksoord heeft een beschermd dorpsgezicht. De HJL Groep heeft zich aan de welstandscriteria te houden. Gemeente Westerveld en de Maatschappij hebben een plan opgesteld om het dorp in ere te herstellen, zoals oprichter Johannes van der Bosch het ooit heeft bedacht.
Om de onderhoudskosten op te kunnen vangen, behoudt de Maatschappij de erfpacht van de nieuw gebouwde- en nog te bouwen koloniewoningen. De stichting hoopt hiermee jaarlijks 250.000 euro te verdienen. ‘We hopen dat we met het geld dat we nu verdienen de woningen kunnen opknappen. De inkomsten zouden we straks uit ons bezit moeten halen.’
Voor André Booiman is het bijzonder dat hij de panden mag schilderen. ‘Het is veel meer dan een schilderbeurt. Dit werk vraagt een gevoel voor specialisme. Er is geen kozijn recht. Het is wel een uitdaging om dit allemaal weer strak te krijgen. Het is bijna niet te doen, maar het is wel hartstikke mooi werk.’ Jacob Kruijer deelt dezelfde liefde voor het oude werk. ‘Het doet mij goed dat die jongens hier zo mee bezig zijn. Daar moet je een speciale passie voor hebben. Daar ben ik heel dankbaar voor. Je moet liefde voor de panden hebben. Dat zie je heel duidelijk bij deze jongens. Ze hebben er lol in. Dat is heel belangrijk.’
Willem de Eerste
Waarom de gebouwen aan één kant van de weg wit zijn, is verweven met een bijzondere anekdote. Koning Willem de Eerste wilde eind negentiende eeuw dat alle gebouwen van de Maatschappij van Weldadigheid wit waren. De koning kwam kort na de oprichting kijken of het aan de eisen voldeed. Alleen had de man een stijve nek en kon hij daardoor maar één kant op kijken. Daar is handig gebruik van gemaakt door maar de helft van de gebouwen te schilderen. Hij zag het toch niet.
