Een mondige particuliere klant, een norse collega, een veeleisende opzichter, moeilijk te sturen onderaannemers, ingevlogen uitzendkrachten… De schilder heeft tijdens zijn loopbaan met velerlei contacten te maken. Tijdens trainingen vraag ik of ze veranderingen zien in mentaliteit. Steevast is dan het antwoord ‘jazeker, mensen zijn mondiger en veeleisender geworden’. En dat ervaren zij niet altijd als prettig.
Van elke schilder wordt flexibiliteit en veerkracht verwacht. Dat klinkt heel mooi. Ondertussen weten de mondige gesprekspartners precies dát te zeggen waardoor je alleen maar primair kunt reageren. Niks tot 10 tellen of de wijste zijn; als je een grote mond hebt dan kan je een grote mond terug verwachten. ‘Zo ben ik nou eenmaal’, zeggen ze dan ter verdediging van hun waarschijnlijk iets te primaire reactie.
Stiften
Als trainer grijp ik dan achteloos naar een paar viltstiften die binnen handbereik liggen en gooi er eentje in de richting van een willekeurige deelnemer. De viltstift wordt vrijwel altijd keurig gevangen en ook weer teruggegooid, alleen… ik negeer dit, doe een stap opzij en kijk hoe de viltstift langs me vliegt en op de grond valt. De volgende stift gooi ik vervolgens naar een ander. Na een perfecte vangactie krijg ik de viltstift weer retour en ik buk op tijd. Dit gaat dan nog wel even zo door, de stiften vliegen door het lokaal tot er iemand op het idee komt eens een keer niet netjes te vangen.
Het is het spel van stimulus en respons. De viltstift in je richting geworpen krijgen is de stimulus en het vangen de respons. Daar denken we niet over na en dat is eigenlijk best raar. We kunnen de viltstift ook wegschoppen, koppen, afweren, negeren maar dat doet niemand.
In-oefenen
Wat als we onszelf de vrijheid gunnen om een repertoire aan reacties aan te leren. Net als een acteur kunnen we tijdens een training een breed scala aan reacties in-oefenen, zodat we die kunnen inzetten op een moment waarop we het gewenste resultaat willen bereiken. De auteur Stephen Covey schreef (In ‘De 7 eigenschappen van effectief leiderschap’): ‘Ik ging in die ruimte staan en keek naar de stimuli om me heen. Ik genoot intens van het besef dat ik vrij ben om mijn respons te kiezen’.
Die ruimte is waar je in reactie, in moeilijke situaties heel veel steun aan kunt hebben. Gewoon door je te realiseren dat je het verloop van elk contact kunt beïnvloeden vanuit de vrije keuze in je reactie. Het is dan niet ‘ik ben nu eenmaal zo’ maar veel meer ‘ik doe zo’. Je hoeft dus niet terug te bekken als het je niet bevalt. Je kunt het ook langs je af laten glijden, je kunt ook gaan lachen, je kunt begrip tonen, je kunt benoemen wat het met je doet. Net als échte acteurs, een eindeloos repertoire. Je vindt altijd wel een reactie in je repertoire terug dat het gewenste effect voor de situatie oplevert.
Het is fantastisch om als trainer met deze mensen heel veel reacties te oefenen, je ruimte te voelen en het spel te ‘spelen’.